ড° বুলজিৎ বুঢ়াগোহাঁই
অভিলেখাগাৰ হ’ল কোনো স্থান, প্ৰতিষ্ঠান বা লোকৰ গোটৰ বিষয়ে তথ্য প্ৰদান কৰা ঐতিহাসিক নথিপত্ৰ বা ৰেক’ৰ্ডৰ এক সংগ্ৰহ৷ অভিলেখাগাৰসমূহ নিয়মীয়া সময়ৰ ব্যৱধানত সংৰক্ষণ আৰু পৰীক্ষা কৰিব লাগে৷ অভিলেখাগাৰ জৰিয়তে ইতিহাসক আধুনিক বিশ্বৰ প্ৰেক্ষাপটত ভালদৰে বুজিব পাৰি৷ অভিলেখাগাৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু দায়িত্বত থকা ব্যক্তিক আৰ্কিভিষ্ট (Archivist) বুলি জনা যায়৷ এজন আৰ্কিভিষ্টৰ মূল কাম হৈছে ঐতিহ্যসমূহ বৈজ্ঞানিকভাৱে সংৰক্ষণ, মেৰামতি, পুনৰ্বাসন, সংৰক্ষণ আৰু পৰিচালনা কৰা৷ ইয়াৰ উপৰি এজন আৰ্কিভিষ্টে ঐতিহাসিক চিঠি, পাণ্ডুলিপি, ডায়েৰী, ফটোগ্ৰাফ, মুদ্ৰা, মানচিত্ৰ, চলচ্চিত্ৰ আৰু ভিডিঅ’ ৰেক’ৰ্ডিংবোৰ মৌলিকতা বজাই ৰাখি বিভিন্ন ৰেক’ৰ্ড চিনাক্ত আৰু সংৰক্ষণ কৰে৷ আজিকালি, প্ৰায় প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে ইয়াৰ মূল্যৱান ৰেক’ৰ্ড আৰু নথি-পত্ৰসমূহ পেছাদাৰীভাৱে সংৰক্ষণ কৰিবলৈ এজন আৰ্কিভিষ্টৰ প্ৰয়োজন৷
এজন সফল আৰ্কিভিষ্ট (Archivist) হ’বলৈ হ’লে প্ৰাৰ্থীগৰাকীৰ কিছুমান গুণ থকা দৰকাৰ, যেনে– বিশ্লেষণাত্মক দক্ষতা, আৰ্কাইভেল ছফ্টৱেৰৰ দক্ষতা থকা, সুন্দৰ যোগাযোগৰ দক্ষতা থকা, ডিজিটেল আৰ্কাইভিং আৰু প্ৰযুক্তি, নৈতিকতা আৰু গোপনীয়তা, তথ্য ব্যৱস্থাপনাৰ জ্ঞান, সংৰক্ষণ কৌশল, গৱেষণাৰ দক্ষতা, ভাল পৰ্য্যবেক্ষক আদি৷
অভিলেখাগাৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰিবৰ বাবে শিক্ষানুষ্ঠান আছে৷ ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰীয় অভিলেখাগাৰ (https://nationalarchives.nic.in)ৰ স্কুল অৱ আৰ্কাইভেল ষ্টাডিজ(School of Archival Studies)ত উপলব্ধ হ্ৰস্বম্যাদী প্ৰমাণপত্ৰ পাঠ্যক্ৰমসমূহ হ’ল –
(i) আৰ্কাইভ ব্যৱস্থাপনা (Archives Management) : এই পাঠ্যক্ৰমত প্ৰশিক্ষাৰ্থীসকলক অধিগ্ৰহণ, ব্যৱস্থা, ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু আৰু ৰেক’ৰ্ড উদ্ধাৰ কৰা বিষয়ে অৱগত কৰা হয়৷ এই পাঠ্যক্রমত নাম ভৰ্তি কৰিব বাবে প্রাৰ্থীগৰাকী স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা যিকোনো শাখাত স্নাতক হ’ব লাগে আৰু ব্যক্তিগত প্ৰাৰ্থীৰ বয়স ৩০ বছৰৰ ভিতৰত হ’ব লাগে, পৃষ্ঠপোষকতা কৰা প্ৰাৰ্থীৰ বাবে বয়সৰ সীমা নাই৷ এই পাঠ্যক্রমৰ সময়সীমা হ’ল ছয় সপ্তাহ৷ এই পাঠ্যক্ৰমৰ বাবে নম্বৰৰ আধাৰত প্ৰশিক্ষাৰ্থীসকলক বাছনি কৰা হয়৷
(ii) ৰেক’ৰ্ড ব্যৱস্থাপনা (Records Management) : এই পাঠ্যক্ৰমত প্ৰশিক্ষাৰ্থীক ৰেক’ৰ্ড সৃষ্টি, নিয়ন্ত্ৰণ আৰু নিষ্পত্তিৰ প্ৰশিক্ষণ দিয়া হয়৷ এই পাঠ্যক্রমত নাম ভৰ্তি কৰিব বাবে প্রাৰ্থীগৰাকী স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা যিকোনো শাখাত স্নাতক হ’ব লাগে আৰু ব্যক্তিগত প্ৰাৰ্থীৰ বাবে বয়স ৩০ বছৰৰ ভিতৰত হ’ব লাগে, পৃষ্ঠপোষকতা কৰা প্ৰাৰ্থীৰ বাবে বয়সৰ কোনো সীমা নাই৷ এই পাঠ্যক্রমৰ সময়সীমা হ’ল চাৰি সপ্তাহ৷ এই পাঠ্যক্ৰমৰ বাবে নম্বৰৰ আধাৰত প্ৰশিক্ষাৰ্থীসকলক বাছনি কৰা হয়৷
(iii) ৰিপ্ৰ’গ্ৰাফী (Reprography) : এই পাঠ্যক্ৰমটো নথিপত্ৰ আৰু পাণ্ডুলিপিৰ পুনৰুত্পাদন প্ৰক্ৰিয়া, মাইক্ৰ’ফিল্মিং, স্বয়ংক্ৰিয় তথ্য সংৰক্ষণৰ পৰিচালনা, উদ্ধাৰ আৰু প্ৰচাৰৰ ক্ষেত্ৰত কৰ্মীসকলক প্ৰশিক্ষণ দিয়াৰ বাবে ডিজাইন কৰা হৈছে৷ এই পাঠ্যক্রমত নাম ভৰ্তি কৰিব বাবে প্রাৰ্থীগৰাকী স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা দ্বিতীয় শ্ৰেণীৰ স্নাতক হ’ব লাগে, বিশেষকৈ বিজ্ঞান শাখাত আৰু ব্যক্তিগত প্ৰাৰ্থীৰ বাবে বয়স ৩০ বছৰৰ ভিতৰত হ’ব লাগে, পৃষ্ঠপোষকতা কৰা প্ৰাৰ্থীৰ বাবে বয়সৰ কোনো সীমা নাই৷ এই পাঠ্যক্রমৰ সময়সীমা হ’ল ছয় সপ্তাহ৷ এই পাঠ্যক্ৰমৰ বাবে নম্বৰৰ আধাৰত প্ৰশিক্ষাৰ্থীসকলক বাছনি কৰা হয়৷
(iv) গ্রন্থ, পাণ্ডুলিপি আৰু আৰ্কাইভৰ যত্ন আৰু সংৰক্ষণ (Care and Conservation of Books, Manuscripts and Archives) : এই পাঠ্যক্ৰমটো তথ্যচিত্ৰ ঐতিহ্যৰ সংৰক্ষণ, মেৰামতি, পুনৰ্সংস্থাপন, সংৰক্ষণ আৰু পৰিচালনাৰ বৈজ্ঞানিক পদ্ধতিত কৰ্মচাৰীসকলক প্ৰশিক্ষণ দিয়াৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা হৈছে৷ এই পাঠ্যক্রমত নাম ভৰ্তি কৰিব বাবে প্রাৰ্থীগৰাকী স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা দ্বিতীয় শ্ৰেণীৰ স্নাতক হ’ব লাগে, বিশেষকৈ বিজ্ঞান শাখাত আৰু ব্যক্তিগত প্ৰাৰ্থীৰ বাবে বয়স ৩০ বছৰৰ ভিতৰত হ’ব লাগে, পৃষ্ঠপোষকতা কৰা প্ৰাৰ্থীৰ বাবে বয়সৰ কোনো সীমা নাই৷ এই পাঠ্যক্রমৰ সময়সীমা হ’ল আঠ সপ্তাহ৷ এই পাঠ্যক্ৰমৰ বাবে নম্বৰৰ আধাৰত প্ৰশিক্ষাৰ্থীসকলক বাছনি কৰা হয়৷
(v) ৰেক’ৰ্ডৰ চাৰ্ভিচিং আৰু মেৰামতি (Servicing and Repair of Record): এই পাঠ্যক্ৰমটো প্ৰশিক্ষাৰ্থীসকলক ব্যৱস্থা, যোগান, পুনৰুদ্ধাৰ আৰু ৰেক’ৰ্ডৰ ৰক্ষণাবেক্ষণৰ প্ৰশিক্ষণ দিয়া বাবে ডিজাইন কৰা হৈছে৷ এই পাঠ্যক্রমত নাম ভৰ্তি কৰিব বাবে প্রাৰ্থীগৰাকী দশম শ্রেণী উত্তীৰ্ণ হ’ব লাগে ,ইংৰাজী/ হিন্দী জ্ঞান থাকিব লাগে আৰু প্ৰাৰ্থী গৰাকীৰ বয়স ৫০ বছৰৰ ভিতৰত হ’ব লাগে৷ এই পাঠ্যক্রমৰ সময়সীমা হ’ল ছয় সপ্তাহ৷ এই পাঠ্যক্ৰমৰ বাবে নম্বৰৰ আধাৰত প্ৰশিক্ষাৰ্থীসকলক বাছনি কৰা হয়৷
ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰীয় অভিলেখাগাৰ (https://nationalarchives.nic.in)-ৰ স্কুল অৱ আৰ্কাইভেল ষ্টাডিজ (School of Archival Studies)-ত উপলব্ধ আন এটা পাঠ্যক্ৰম হ’ল– আৰ্কাইভ আৰু ৰেক’ৰ্ড মেনেজমেণ্টৰ এবছৰীয়া ডিপ্ল’মা পাঠ্যক্ৰম(One Year Diploma Course in Archives and Records Management)৷ এই পাঠ্যক্ৰমটোৰ উদ্দেশ্য হৈছে প্ৰাৰ্থীসকলক আৰ্কাইভেল অধ্যয়নৰ বিভিন্ন শাখাত প্ৰশিক্ষণ দিয়া, যেনে- ৰেক’ৰ্ড ব্যৱস্থাপনা, সংৰক্ষণ, ৰিপ্ৰ’গ্ৰাফী আৰু তথ্য বিজ্ঞান আৰু আৰ্কাইভৰ ক্ষেত্ৰত অত্যন্ত দক্ষ পেছাদাৰী প্ৰস্তুত কৰা৷ এই পাঠ্যক্রমত নাম ভৰ্তি কৰিব বাবে প্রাৰ্থীগৰাকী স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা মুঠতে নূন্যতম ৫০% নম্বৰসহ আধুনিক ভাৰতীয় ইতিহাসৰ এখন ঐচ্ছিক কাকতৰ সৈতে বুৰঞ্জী বিষয়ত স্নাতকোত্তৰ ডিগ্রীধাৰী হ’ব লাগে ; অথবা
সামাজিক বিজ্ঞানৰ অন্যান্য শাখা, যেনে- নৃতত্ত্ব, অৰ্থনীতি, ৰাজনীতি বিজ্ঞান, সমাজবিজ্ঞান, ভাষাবিজ্ঞান আদিত স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা নূন্যতম ৫০% নম্বৰসহ স্নাতকোত্তৰ ডিগ্রীধাৰী হ’ব লাগে; অথবা স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা প্রাৰ্থীগৰাকী প্ৰয়োগ/ ভৌতিক বিজ্ঞানত ৫০% নম্বৰসহ স্নাতকোত্তৰ ডিগ্রীধাৰী হ’ব লাগে৷ মুঠ ৩০ খন আসনৰ ভিতৰত ১০ খন আসন বুৰঞ্জীত স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰীৰ বাবে আৰু ১০ খন আসন অন্যান্য শাখাৰ বাবে সংৰক্ষিত, অৰ্থাৎ সমাজ বিজ্ঞানত এম এ, প্ৰয়োগ/ শাৰীৰিক বিজ্ঞানত এম এছ চি আদি আৰু ১০ খন আসন পৃষ্ঠপোষকতা কৰা প্ৰাৰ্থীৰ বাবে সংৰক্ষিত৷ এই পাঠ্যক্রমত নাম ভৰ্তি কৰিব বাবে প্রাৰ্থীগৰাকী বয়স ব্যক্তিগত প্ৰাৰ্থীৰ বাবে ৩০ বছৰৰ ভিতৰত আৰু পৃষ্ঠপোষকতা কৰা প্ৰাৰ্থীৰ বাবে ৫০ বছৰৰ ভিতৰত হ’ব লাগে৷ ব্যক্তিগত প্ৰাৰ্থীৰ বাবে নিৰ্ধাৰিত ২০খন আসনৰ বাবে লিখিত পৰীক্ষাৰ জৰিয়তে নামভৰ্তি কৰা হয় আৰু তাৰ পিছত সাক্ষাৎকাৰ লোৱা হয়৷ নামভৰ্তি সম্পূৰ্ণৰূপে যোগ্যতাৰ ভিত্তিত কৰা হয়৷ পৃষ্ঠপোষকতা কৰা প্ৰাৰ্থীৰ বাবে কোনো প্ৰৱেশ পৰীক্ষা নাই আৰু তেওঁলোকক সম্পূৰ্ণৰূপে নিয়োগকৰ্তা/বিভাগৰ পৃষ্ঠপোষকতা আৰু বাছনি সমিতিৰ পৰামৰ্শৰ ওপৰত আধাৰ কৰি নামভৰ্তি কৰা হয়৷
ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰহালয় প্ৰতিষ্ঠান (https://nmi.gov.in)-ত ‘Art Conservation’ স্নাতকোত্তৰ আৰু পি. এইচ. ডি. পাঠ্যক্ৰম অধ্যয়ন কৰাৰ বাবে সুবিধা আছে৷
কামৰ প্ৰকৃতি আৰু পৰিচালনা কৰা ৰেক’ৰ্ডৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি, আৰ্কিভিষ্টসকল বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ হ’ব পাৰে৷ যেনে- ঐতিহাসিক আৰ্কিভিষ্ট (Historical Archivist), চৰকাৰী আৰ্কিভিষ্ট (Government Archivist), ডিজিটেল আৰ্কিভিষ্ট (Digital Archivist), ক’ৰ্প’ৰেট আৰ্কিভিষ্ট (Corporate Archivist), আৰ্ট আৰ্কিভিষ্ট (Art Archivist) আদি৷
আৰ্কাইভৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট চাকৰিৰ সুযোগ আছে৷ ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰীয় অভিলেখাগাৰ, অসম ৰাজ্যিক অভিলেখাগাৰত বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ আৰ্কিভিষ্ট নিযুক্তি লাভ কৰিব পাৰে৷ সংৰক্ষণৰ বিশেষজ্ঞসকলেও নিযুক্তি লাভ কৰিব পাৰে৷ বেংকিং উদ্যোগেও আৰ্কিভিষ্টক চাকৰিৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে৷ ব্যক্তিগত খণ্ডও পুৰণি ৰেক’ৰ্ডৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে ক্ৰমান্বয়ে সচেতন হৈ উঠিছে৷ কিছুমান ব্যক্তিগত আৰু ৰাজহুৱা পুথিভঁৰালৰ আৰ্কাইভেল শাখা আছে আৰু তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ নথিপত্ৰ, পাণ্ডুলিপি আৰু কিতাপবোৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ, সংৰক্ষণ আৰু সংৰক্ষণ কৰে৷ পি. এইচ. ডি. ডিগ্ৰীধাৰী আৰ্কিভিষ্টসকলক শিক্ষকৰ মৰ্যাদা থকা শৈক্ষিক প্ৰতিষ্ঠানসমূহত উচ্চ স্থানৰ পদ প্ৰদান কৰে৷
ঠিকনা :
কেৰিয়াৰ পৰামৰ্শদাতা তথা
মুৰব্বী, যান্ত্রিক
অভিযান্ত্রিক বিভাগ, অসম ডন বস্ক’ বিশ্ববিদ্যালয়
ভ্ৰাম্যভাষ : ৯৪৩৫১৮৮৬৩০
ই-মেইল :
buljit@gmail.com
www.buljit.com
বি.দ্র. কেৰিয়াৰ
বিষয়ৰ বিভিন্ন কথা কোনো আগ্ৰহী শিক্ষাৰ্থীয়ে জানিব বিচাৰে ,তেন্তে প্ৰত্যেক শনিবাৰে
বিয়লি ৬-৯ বজাৰ ভিতৰত ফোন (৯৪৩৫১৮৮৬৩০)-ত যোগাযোগ কৰিব পাৰে৷
