(১৪০ সংখ্যক জন্মবাৰ্ষিকীৰ সোঁৱৰণ)
বাব্লু প্ৰসাদ বৰুৱা
অৱতৰণিকা :
প্রায় পাঁচ হাজাৰ বছৰীয়া আলোকমণ্ডিত সভ্যতাৰ কেন্দ্ৰস্থল ভাৰতবৰ্ষ হৈছে বৈচিত্ৰ্যৰ মাজত একতাৰ দেশ৷ বৈচিত্ৰ্য মানে ভাষা, ধৰ্ম, জাতি, আৰ্থ-সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু পৰম্পৰাগত ইত্যাদি দিশৰ বিবিধতাপূৰ্ণ সংশ্লেষণ৷ অসম ভাৰতৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংশ আৰু অসম হৈছে একে ধৰণৰ সংশ্লেষণৰ এক প্ৰদেশ য’ত বিভিন্ন জনজাতি, জাতি, ভাষিক, ধৰ্মীয় লোকে বাস কৰাৰ লগতে হাজাৰ বছৰ ধৰি একেলগে ইজনে সিজনৰ সৈতে আনন্দ, দুখ, সুখ পাৰম্পৰিকভাৱে বিনিময় কৰি আহিছে৷ বৃহত্তৰ অসমীয়া জাতিগ্ৰন্থন প্রক্ৰিয়াত বিবিধ জাতি-জনগোষ্ঠী, বৰ্ণ-সম্প্ৰদায়ৰ লোক-সংহতিৰ প্ৰত্যক্ষ-পৰোক্ষ ভূমিকা আছে, যাৰ ভিতৰত নেপালীসকল এক অবিচ্ছেদ্য অংগ৷
এই কথা অনস্বীকাৰ্য যে অসম এখন প্ৰাকৃতিক সম্পদ, জৈৱ-বৈচিত্ৰ্য আৰু লগতে এই ৰাজ্যৰ সুকীয়া ভৌগোলিক অস্তিত্বৰে পৰিপূৰ্ণ অতি সুন্দৰ ভূখণ্ড৷ অসমত বিভিন্ন জনজাতি, জাতি, উপজাতি, সম্প্ৰদায়ৰ লোকসকলে তেওঁলোকৰ আনন্দ আৰু সুখত ইজনে সিজনৰ সৈতে একেলগে সৌভ্ৰাতৃত্ববোধেৰে বাস কৰে৷ পুৰাণ আৰু মহাভাৰতৰ দিনত, প্রাক-আহোম যুগ আৰু ব্ৰিটিছ-পৰৱৰ্তী কালতো এই ভূ-ভৌতিকভাৱে আকৰ্ষণীয় ভূমিলৈ বিবিধ সম্প্ৰদায়ৰ লোকৰ আগমনৰ প্রবাহ আৰম্ভ হৈছিল৷ আনসকলৰ দৰে, নেপালী (গোৰ্খা) সকলেও সেইসময়ৰে পৰা অসমলৈ আগমন কৰিছিল৷
বিষয়-প্রৱেশ :
পাতনিতে এইখিনি ব্যক্ত
কৰাৰ মূল কাৰণ হৈছে এইয়ে যে সততে তথাকথিত ‘মূলসুঁতি’ৰ জাতীয়ত্বৰ বাগ্ধাৰাত অন্যূন
সম্প্ৰদায়ৰ দৰে গোৰ্খা লোকসমাজো উপেক্ষিত হৈ ৰোৱা দেখা যায়৷ কিন্তু প্ৰথমতেই উনুকিওৱাৰ
দৰে বৃহত্তৰ আৰু মহত্তৰ অসমীয়া জাতিৰ গ্ৰন্থন প্রক্ৰিয়াত অসমত জন্মগ্ৰহণ কৰি ইয়াৰ
মাটি-পানী-বায়ু গ্ৰহণ কৰি অসমীয়া জন-সংস্কৃতিক আপোনত্বৰে আকোঁৱালি লোৱা প্রতিটো সৰু-বৰ
জাতি-জনগোষ্ঠী, মানৱ সম্প্ৰদায়ৰে ভূমিকা অননুকৰণীয়৷ ঐতিহাসিক কাৰণতে বৰ অসমৰ অভিন্ন
অঙ্গস্বৰূপ এনে এক জন-সম্প্ৰদায় হৈছে অসমীয়া গোৰ্খাসকল আৰু এই সম্প্ৰদায়ৰে এক প্রোজ্জ্বল
ব্যক্তিত্ব মুক্তিযোদ্ধা ছবিলাল উপাধ্যায় এই আলোচ্য লেখাটোৰ কেন্দ্ৰবিন্দুস্বৰূপ৷
এইখিনিতে উল্লেখৰ প্রয়োজন যে ছবিলাল উপাধ্যায়ৰ জন্মৰ সময়ত উপাধ্যায়ৰ পিতৃ-মাতৃ
বৰ্তমানৰ অসমৰ শোণিতপুৰ জিলাৰ বিশ্বনাথ চাৰিআলিৰ ওচৰৰ বুৰিগাং অঞ্চলত বাস কৰি আছিল৷
আন অসমীয়া-গোৰ্খালী লোকৰ দৰে তেওঁলোকেও বসতিৰ বাবে উপযুক্ত ঠাইৰ সন্ধানত আছিল; বিশেষকৈ
তেওঁলোকৰ বাসস্থানৰ বাবে এক ওখ ভূমি আৰু তেওঁলোকৰ পোহনীয়া গো-ধনৰ বাবে চৰণীয়া ভূমিৰ
প্ৰয়োজন আছিল৷ গোৰ্খালী লোকসকলৰ উপাৰ্জনৰ প্রাথমিক উৎস আছিল গো-পালন তথা দুগ্ধজাত
সামগ্ৰী আৰু সময় পাৰ হোৱাৰ লগে-লগে তেওঁলোকে খেতি কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল৷ উপাধ্যায়ৰ
পৰিয়ালো একেটা পৰিক্ৰমাৰে অন্তৰ্ভুক্ত৷ জীৱন-জীৱিকাৰ সুবিধা বিচাৰি ছবিলাল উপাধ্যায়ৰ
পৰিয়াল এটা সময়ত বুৰিগাং অঞ্চলৰ পৰা বৰগাং চুকানচুটি অঞ্চললৈ স্থানান্তৰিত হয় আৰু
অৱশেষত মাজগাঁও (গাংমৌ থান)লৈ আহে৷
জন্ম আৰু বাল্যকাল :
বাবু ছবিলাল উপাধ্যায়ৰ (ঘিমিৰে) জন্ম হৈছিল ১৮৮২ খ্ৰীঃৰ ১২ মে’ তাৰিখে৷ তেওঁ আছিল স্বৰ্গীয় কাশীনাথ উপাধ্যায় (ঘিমিৰে) আৰু স্বৰ্গীয়া বিষ্ণুমায়া দেৱীৰ দ্বিতীয় পুত্ৰ৷ তেখেতৰ জীৱনীকাৰ স্বৰ্গীয় বিষ্ণুলাল উপাধ্যায়ে উল্লেখ কৰা মতে ১৮৮৬ খ্ৰীঃত অৰ্থাৎ ছবিলালৰ চাৰি বছৰ বয়সত তেওঁৰ প্রাথমিক শিক্ষা বাংলা মাধ্যমৰ হাতীবন্ধা প্রাথমিক বিদ্যালয়ত আৰম্ভ হৈছিল৷ উল্লেখ্য যে এই হাতীবন্ধা প্ৰাথমিক বিদ্যালয় তেতিয়া বৰ্তমানৰ অৱস্থানত নাছিল; বৰঞ্চ ই পুৰণি হাতীবন্ধা গাঁৱত আছিল যি বৰ্তমানৰ বিদ্যালয়ৰ পৰা দক্ষিণ-পূব দিশত প্ৰায় দুইৰ পৰা তিনি মাইল দূৰত্বত অৱস্থিত আছিল৷ উক্ত গাওঁখন ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰে সঘনাই অহা বাঢ়নী পানীৰ ফলত এটা সময়ত খহি গৈছিল বা নিঃশ্চিহ্ন হৈ গৈছিল আৰু পিছত বিদ্যালয়খন বৰ্তমানৰ স্থানলৈ স্থানান্তৰিত কৰা হৈছিল৷ যিহেতু ওচৰৰ এলেকাত আন কোনো উচ্চ শিক্ষানুষ্ঠান নাছিল, সেয়ে ছবিলালে কেৱল প্ৰাথমিক পৰ্যায়তে শৈক্ষিক অধ্যয়ন সমাপ্ত কৰিবলগা হৈছিল৷ কিন্তু তেওঁৰ সচেতন আৰু দয়ালু দেউতাকে সন্তানৰ বিদ্যায়তনিক চৰ্চাৰ প্রতি থকা ধাউতিৰ হেতু সংস্কৃত, অসমীয়া আৰু ইংৰাজী ভাষাৰ জ্ঞান দিবলৈ এজন ঘৰুৱা শিক্ষক বিচাৰি দিছিল৷ তেওঁ সেই একেজন শিক্ষকৰ দ্বাৰা পাটিগণিত আৰু ভূগোলৰ প্রয়োজনীয় জ্ঞানো লাভ কৰিছিল৷ মেধাৱী ছাত্র ছবিলাল যথেষ্ট তীক্ষ বুদ্ধিসম্পন্ন আছিল আৰু নিজকে নৈতিকতাৰে সৈতে গঢ়ি তুলিছিল৷ তেওঁ অমৰকোষ অধ্যয়ন কৰিছিল; তেওঁ অন্থিক পদহাতী শিকিছিল৷ তেওঁ ৰাতিপুৱা বিভিন্ন শাস্ত্ৰীয় প্ৰাৰ্থনা আবৃত্তি কৰিছিল আৰু কৰ্মকাণ্ড (যযুৰ্বেদৰ পৰা)ও অনুশীলন কৰিছিল৷
তেওঁ জ্ঞান আহৰণ
কৰিবলৈ ইমান আগ্ৰহী আছিল যে তেওঁৰ বয়স-সৃষ্ট দুষ্টতাৰ স্বত্বেও, যিসময়ত ভাৰতৰ সকলো
ঠাইতে ব্ৰিটিছ ৰাজ বিকশিত হৈছিল, যেতিয়া ৰেডিঅ’ শুনাটো সহজ নাছিল, বা কিতাপ বা কাকত
পঢ়িবলৈ পুথিভঁৰাললৈ যোৱাটো সহজ নাছিল, তেওঁ কেনেবাকৈ কেইখনমান বঙালী দৈনিক বাতৰি কাকত
গোটাই লৈ পঢ়িবলৈ সক্ষম হৈছিল৷ বিশেষকৈ “আনন্দ বজাৰ পত্ৰিকা” আৰু এখন সাপ্তাহিক বঙালী
মাধ্যমৰ বাতৰি কাকত “বসুমতী” তেওঁ প্ৰায় নিয়মীয়াকৈ পঢ়িছিল৷
তেওঁ এই কাগজবোৰ বিহালী ডাকঘৰৰ এজন বঙালী ভদ্ৰলোক (পেছাত ডাক-বিষয়া)ৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰিছিল৷ তেওঁ বাংলা উপন্যাস অধ্যয়নৰ প্রতিও আগ্ৰহ দেখুৱাইছিল৷ তেওঁ সেই সময়ৰ বহুল প্রচলিত বিভিন্ন বঙালী উপন্যাস বৰভীল চাহ কোম্পেনিৰ এজন দয়ালু আৰু উদাৰ বঙালী চিকিৎসকৰ পৰা পাইছিল৷ এই ভদ্ৰলোকসকলৰ সৈতে তেওঁৰ পৰিয়ালৰ দৰে সম্পৰ্ক আছিল, কিয়নো তেওঁলোক সকলোৱে বহু দিন ধৰি ইজনে সিজনৰ ঘৰলৈ আহ-যাহ কৰিছিল৷
এইদৰে ছবিলালে বাংলা
ভাষা আৰু সাহিত্যৰ উপৰিও তেওঁৰ চৌপাশৰ বঙালী লোকসমাজৰ সৈতে ভালদৰে পৰিচিত হৈ পৰিছিল,
ডেকা বয়সত উপনীত হোৱালৈ তেওঁ উক্ত ভাষাৰ বিভিন্ন বাতৰি কাকতৰ সৈতে ভালদৰে পৰিচিত আছিল৷
তেওঁ কমলা দেৱী চট্টোপাধ্যায়ৰ প্রবন্ধ আৰু উপন্যাসৰ লগতে শৰৎচন্দ্ৰৰ ৰচনাসমূহ অধ্যয়ন
কৰিছিল৷ স্বামী বিবেকানন্দ আৰু ৰাজা ৰামমোহন ৰায়ৰ জীৱনীৰ লগতে তেওঁ কৃত্তিবাসী ৰামায়ণ
আৰু কাশিদাশী মহাভাৰতৰ বঙালী সংস্কৰণ অধ্যয়ন কৰিছিল৷
এইদৰে তেওঁ সাহিত্যৰ
ৰস আৰু উপযোগিতা অনুভৱ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল, আৰু তেওঁ ওপৰোক্ত অধ্যয়নৰ পৰা সামাজিক
সংস্কাৰৰ প্রয়োজনীয়তা অনুভৱ কৰিছিল৷ তেওঁ নিজস্ব চিন্তা-বোধৰ আধাৰত অন্তৰত হিন্দু
ধৰ্মৰ প্ৰতি এটা ভাল ধাৰণাও গঠন কৰিছিল৷
তেওঁ মনন-চিন্তনত
সদায় ব্যৱহাৰিক সাংসাৰিক জ্ঞান বহন কৰিছিল৷ কৈশোৰাৱস্থাত তেওঁৰ বহুসংখ্যক সঙ্গী আছিল
যাৰ সৈতে তেওঁ সাঁতোৰত ভাগ লোৱাৰ লগতে ৰয়িং নাও চলাইছিল৷ আকৌ, বৰগাং আৰু ব্ৰহ্মপুত্ৰ
নদীৰ বানপানীৰ ফলত নদীৰ পাৰলৈ উটি অহা কাঠ ধৰা আৰু ট্ৰে’নশ্বিপ কৰাৰ অনুশীলন কৰিছিল৷
তেওঁৰ দীঘল হাত-ভৰি আৰু টান পেশী, ডাঙৰ কপাল, উজ্জ্বল চকু আৰু পুৰুষসুলভ গোঁফৰ সৈতে
এক মনোৰম মুখাৱয়বৰ অধিকাৰী আছিল, যি তেওঁৰ ওখ আৰু স্বাস্থ্যৱান আকৃতিৰ সৈতে খাপ খায়৷
এই শাৰীৰিক সৌন্দৰ্যই তেওঁৰ ব্যক্তিত্ব ভালদৰে প্রকাশ কৰিছিল৷
তেওঁ বেছ সাহসী আৰু
বুদ্ধিমান আছিল৷ তেওঁ যিকোনো পৰিস্থিতি গভীৰভাৱে বিশ্লেষণ কৰিব পাৰিছিল আৰু পৰ্যবেক্ষণ
শক্তিৰে বিবেচক সিদ্ধান্ত দিব পাৰিছিল আৰু সেই অনুসৰি তেওঁ তেওঁৰ সঙ্গীসকলক নেতৃত্ব
দিব পাৰিছিল৷ আনফালে তেওঁ এটা স্বচ্ছল পৰিয়ালৰ সন্তান আছিল৷ আৰু সেইকাৰণে তেওঁক স্থানীয়
বিভিন্ন ৰাজহুৱা অনুষ্ঠানলৈ আমন্ত্ৰণ জনোৱা হৈছিল আৰু সন্মানসহকাৰে তেওঁৰ চিন্তাক মানি
চলা হৈছিল৷
সংগ্রাম আন এটি নাম জীৱনৰ :
সময়ৰ শক্তিশালী
চকাটো নিৰ্মোহভাৱে নিৰন্তৰ ঘূৰি থাকে৷ ১৯১৯ খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে উপাধ্যায় পৰিয়ালটো মাজগাঁও
(গাংমৌ থান)ত স্থায়ী ৰূপত বাস কৰি আছিল৷ আনহাতে তেওঁলোকৰ ম’হৰ পাম (স্থানীয়ভাৱে গোঠ
বা খুঁটি বুলি কোৱা হয়) কাজিৰঙা সংৰক্ষিত বনাঞ্চলত যাৱতীয় পেছাদাৰী চৰণৰ অনুমতিৰ
সৈতে অদ্যপৰিমিত পৰিচালিত হৈ আছিল৷ উক্ত অঞ্চলত বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ আন বহুতো গ্ৰেজিয়াৰ
আছিল; যেনে- মিৰি, অসমীয়া আৰু গোৰ্খালী৷ উল্লেখ্য যে, সেই সময়ত যিদৰে ভূমি-সম্পত্তি
নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ সলনি ঔপনিৱেশিক চৰকাৰৰ জৰিয়তে কৰ সংগ্ৰহৰ প্ৰাথমিক উদ্দেশ্যৰ বাবে
বিধি বলৱৎ কৰা হৈছিল, গো-সম্পত্তিৰ ওপৰতো ব্ৰিটিছ প্ৰশাসনে কৰ আৰোপ কৰাৰ অভিপ্ৰায়েৰে
ইয়াক প্ৰশাসনিক অনুমতি প্রণালীৰ আওতাৰ ভিতৰলৈ আনিছিল৷
এই প্রণালীৰ প্ৰচলনৰ
আগতে, গ্ৰেজিয়াৰসকলক তেওঁলোকৰ খেতিপথাৰ দাঁতিকাষৰীয়া নদীদ্বীপ বা ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ
চৰ এলেকাৰ “তাপু” নামৰ আন স্থানলৈ স্থানান্তৰ কৰিবলৈ কোৱা হৈছিল- কিয়নো তেওঁলোকৰ দ্বাৰা
ব্যৱহৃত চৰ এলেকা কাজিৰঙা সংৰক্ষিত বনাঞ্চলৰ ভিতৰত পৰিছিল, যি ঠাই পশুধনৰ প্রতিপালনৰ
বাবে আকৰ্ষণীয় আৰু অভাৱ-মোচক আছিল যদিও বেআইনী আছিল৷ আৰু সেয়েহে, হোজা গ্ৰেজিয়াৰসকলে
ব্ৰিটিছৰ মতলবী কৰ প্রণালীটোৰ ওপৰত বৰকৈ গুৰুত্ব দিয়া নাছিল৷ কিয়নো তেওঁলোকে ভাবিছিল
যে যদি তেওঁলোকে চৰণীয়া পথাৰৰ কৰ পৰিশোধ কৰে তেন্তে তেওঁলোক সমস্যাত নপৰে৷ সময়ৰ চকাটো
মসৃণভাৱে আগবাঢ়ি গৈ আছিল৷ দিনচেৰেক পিছতে বিদেশী
দখলদাৰীৰ হুংকাৰত, হঠাতে আকাশৰ পৰা দলিয়াই দিয়াৰ দৰে এটা নিৰ্দেশনা দিয়া হৈছিল আৰু
কামানৰ গৰ্জনৰ শব্দ হৈছিল – “ঘৰচীয়া ম’হৰ
বিচৰণ বন্ধ হওক! এয়া কেৱল বন্য জন্তুৰ বাবে৷”
যেনে নিৰ্দেশ, তেনে
ব্যৱস্থা৷ প্ৰশাসনে একেবাৰে বিবেচনা কৰা নাছিল যে মেহনতী এই গ্ৰেজিয়াৰসকলৰ ওচৰত প্ৰশাসনে
তেওঁলোকৰ ক্ষমতাৰ প্রয়োগ কৰি কেনে অন্যায়জনক বিধি জাৰী কৰিছে৷ প্ৰশাসনৰ প্রৰোচনামূলক
পৃষ্ঠপোষকতাত অত্যাচাৰীসকলে তেওঁলোকৰ গৰু-ম’হৰ খুঁটিবোৰ ছাই কৰি পেলাইছিল৷ এনে লাগিছিল
যেন জুইৰ জ্বলন্ত শিখাই কেৱল তেওঁলোকৰ খুঁটি জ্বলাই অহংকাৰীভাৱে হাঁহি থকাই নহয়, তেওঁলোকৰ
নিৰাপত্তা, আশা আৰু আকাংক্ষাৰ মানবিক অনুভূতিও জ্বলাই দিছিল৷ সৰলমনা গৰখীয়াসকলে সহায়ৰ
বাবে কান্দিছিল৷ ভুক্তভোগী সকলো লোক সমিধান বিচাৰি ছবিলালৰ ওচৰলৈ আহিছিল, যি নিজে ব্ৰিটিছ
প্ৰশাসনৰ অত্যাচাৰত ভুগি আছিল৷ তেওঁ ভাবিছিল যে কাৰ্যটো নিতান্তই অবৈধ আৰু জীৱিকাৰ
উপায়ৰ প্রতি কৰা মাৰাত্মক হস্তক্ষেপ৷ গতিকে তেওঁ নিপীড়িত লোকসকলৰ সৈতে আলোচনা কৰিছিল
আৰু চৰকাৰৰ বেআইনী কাৰ্যৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল৷ তেওঁ ন্যায় লাভৰ
বাবে স্থানান্তৰিত হৈছিল৷ সেই সময়তে তেওঁ চন্দ্ৰনাথ শৰ্মাক লগ পাইছিল, যি এগৰাকী প্ৰখৰ
বুদ্ধিমান আৰু দেশপ্রেমী অধিবক্তা আছিল৷
উপাধ্যায়ে বিষয়টো
শৰ্মাক অৱগত কৰিছিল আৰু শৰ্মাই তেওঁক সান্ত্বনা দিছিল৷ চন্দ্ৰনাথে সমগ্ৰ ভাৰতৰ মানুহে
কেনেকৈ ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদী হৈ গৈ আছে সেই বিষয়েও কৈছিল৷ তেওঁ উপাধ্যায়ক
এইটোও কৈছিল যে গোৰ্খালীৰ মানুহে কেনেকৈ এই সংগ্ৰামত অংশগ্ৰহণ কৰিব পাৰে আৰু মাতৃভূমিলৈ
অৱদান আগবঢ়াব পাৰে৷ ছবিলালে উপলব্ধি কৰিছিল যে মাতৃভূমিৰ সেৱা কৰাৰ সময় আহি পৰিছে
আৰু তেওঁ শৰ্মা ডাঙৰীয়াক প্রতিশ্রুতি দিছিল যে বিহালী আৰু অন্যান্য কাষৰীয়া অঞ্চলত
বাস কৰা গোৰ্খালীৰ সকলো লোক এই সংগ্ৰামত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ আগবাঢ়ি আহিব৷
ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে সংগামৰ সূচনা :
ছবিলালে অতি সবলভাৱে
দাবী উত্থাপন কৰিছিল যে গ্ৰেজিয়াৰসকলে তেওঁলোকৰ ম’হবোৰ নিজৰ ঠাইত ৰাখিব পাৰে৷ কোনো
বাধা-নিষেধ সহ্য কৰা নহ’ব বুলি তেওঁ মুকলিকৈ হুংকাৰ দিছিল৷ ছবিলালে নিগ্রহৰ সন্মুখীন
হোৱা লোকসকলক ঐক্যৱদ্ধ কৰি ব্যাখ্যা কৰিছিল যে কেনেদৰে ব্ৰিটিছ শাসন প্রণালীয়ে ভাৰতীয়
লোকৰ সৈতে অন্যায় আচৰণ কৰিছে, বিপুল দেশবাসী ব্ৰিটিছ ৰাজৰ বিৰুদ্ধে থিয় দিছে আৰু
তেওঁলোকে কেনেদৰে বিদেশী শাসনৰ পৰা মুক্তি পাবলৈ ইচ্ছুক হৈ উঠিছে৷ তেওঁ কৈছিল যে এই
সকলোবোৰ আন্দোলন গান্ধীজীৰ নেতৃত্বত হৈছিল যাক পাছলৈ ‘বাপু’ আৰু ‘মহাত্মা গান্ধী’ বুলি
জনা গৈছিল৷
এইখিনিতে উল্লেখ
কৰিবলগীয়া কথা এই যে গাংমৌথান-মাজগাঁও ১৮৮৬ চনৰ আগতেই আৱাসিক এলেকা হৈ পৰিছিল আৰু
উনবিংশ শতিকাৰ শেষলৈ গোৰ্খালী লোকসকলে বাটিয়ামাৰী, কমল পুখুৰী (বৰ্তমান ৰাজহ গাঁও হিচাপে কমাৰ পুখুৰী), কুৰি পথাৰ, গোমিৰি, তেলনি, দিপুৰা, মাজোৰা, পানপুৰ, গোৰপাল, কোল্ডাৰীঘাট,
লোকৰা (লখৰা), বুৰা চাপৰি, খুৰবন্ধা, নৌবিল (নাবিল), তেলিগাঁও, চিংগ্ৰী, পশ্চিমৰ চিট্টালমাৰী
পাঙ্গাং আৰু পাঙ্গাঙ্গাং, পাঙ্গাঙ্গুৰাৰ পূৱ ফালৰ গাওঁ আৰু অঞ্চলত বাস কৰিছিল৷
অৰ্থাৎ, সেই সময়ৰ
মধ্য অসমৰ নদীকাষৰীয়া যিকোনো ঠাইতে গোৰ্খালী (নেপালী) মানুহে অসমীয়া, মিচিং, বড়ো,
কোচ আৰু ৰাজবংশী লোকৰ সৈতে সহাৱস্থান কৰি আছিল৷ সেয়েহে, জাতি-বৰ্ণ-সম্প্ৰদায় নিৰ্বিশেষে,
ছবিলালে গো-পালকসকলৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত অঞ্চলবোৰ পৰিদৰ্শন কৰে, জনসাধাৰণক স্বৰাজ প্রতিষ্ঠাৰ
প্ৰয়োজন সম্পৰ্কে অৱগত কৰে আৰু তেওঁলোকক ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থত আগবাঢ়ি আহিবলৈ অনুপ্রাণিত
কৰে৷ ৰাইজে অনুভৱ কৰিছিল যে মাতৃভূমিৰ বাবে কিবা কৰাৰ সুযোগ আহি পৰিছে, সেয়ে উপাধ্যায়ৰ
আহ্বানৰ প্ৰতি তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ সম্পূৰ্ণ সমৰ্থন আগবঢ়াইছিল৷
আসাম এছ’চিয়েশ্যনৰ যোৰহাট অধিৱেশন, ১৯২১ :
ছবিলাল উপাধ্যায় ইতিমধ্যে মহাত্মা গান্ধীৰ নেতৃত্বত হোৱা অসহযোগ আন্দোলনত সক্ৰিয়ভাৱে জড়িত হৈ পৰিছিল আৰু বৃহত্তৰ অসমৰ আগশাৰীৰ ব্যক্তিসকলৰ মাজত জনাজাত হৈ পৰিছিল৷ তেওঁক তেওঁৰ সহকৰ্মীসকলৰ সৈতে (যেনে- সকলো জাতি-ধৰ্ম নিৰ্বিশেষে খুঁটি চলোৱা লোকৰ লগতে নেপালী সম্প্ৰদায়কে ধৰি গো-পালক আন সকলো লোক) কাজিৰঙা গেম ৰিজাৰ্ভৰ লোকসকলক প্রতিনিধিত্ব কৰিবলৈ আসাম এছ’চিয়েশ্যনৰ যোৰহাট সন্মিলনলৈ আমন্ত্ৰণ জনোৱা হৈছিল৷
গাংমৌথান-মাজগাঁও
অঞ্চলটোত আগশাৰীৰ নেতাৰ ভূমিকাত যদিও আন বহুতো লোক আছিল, কিন্তু সকলোৱে দেশৰ স্বাধীনতা
আন্দোলনৰ মহান উদ্দেশ্যৰ প্রতি সমৰ্পিত বাবু ছবিলালক সমৰ্থন কৰিছিল৷ আসাম এছ’চিয়েশ্যন সেই সময়ত অসমৰ প্রথম আৰু সৰ্বোচ্চ ৰাজনৈতিক সংগঠন আছিল৷
অসমৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰৰ
বহুতো প্রতিভাশালী নেতা এই সংগঠনৰ সৈতে জড়িত আছিল৷ তেওঁলোকৰ কেইজনমানৰ নাম এইখিনিতে
ল’ব লাগিব – ক্ৰমে, তৰুণৰাম ফুকন, নবীন চন্দ্ৰ বৰদলৈ, ড০ হেমচন্দ্ৰ বৰুৱা,
অমিয় কুমাৰ দাস, কুলধৰ চলিহা, ফৈজনুৰ আলী, প্রসন্ন কুমাৰ বৰা, লক্ষেশ্বৰ বৰুৱা, মাণিক
চন্দ্ৰ বৰুৱা, লক্ষ্মীধৰ শৰ্মা, গোপীনাথ বৰদলৈ, বিষ্ণুৰাম মেধি আদি সকলো ৰাষ্ট্ৰীয়
স্বাৰ্থৰ কাৰণে সমৰ্পিত আছিল আৰু তৰুণৰাম ফুকনৰ বাহিৰে সকলো সন্মিলনত উপস্থিত আছিল৷
আসাম এছ’চিয়েশ্যনৰ
উপৰোক্ত সন্মিলনখনত সভাপতিত্ব কৰিছিল বাবু ছবিলাল উপাধ্যায়ে৷ যোৰহাটত বহা সন্মিলনখন
উক্ত এচোছিয়েশ্বনৰ অন্তিমখন বৈঠক আছিল আৰু বৈঠকখনক এক ঐতিহাসিক মাত্ৰা প্রদান কৰিবৰ
বাবে লোৱা প্ৰস্তাৱৰ দ্বাৰা আসাম এচোছিয়েশ্বনক চিৰদিনৰ বাবে ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছত
একত্ৰিত কৰা হৈছিল৷ কৰ্মবীৰ চন্দ্ৰনাথ শৰ্মাই ভাবিছিল যে গ্ৰেজিয়াৰসকলৰ সমস্যাক ৰাজ্যৰ
সমস্যা হিচাপে গণ্য কৰা উচিত আৰু সকলো খুঁটিবাসী লোকক দেশব্যাপী অসহযোগ আন্দোলনৰ সক্ৰিয়
সদস্য কৰা উচিত৷ ছবিলালৰ ঘোষণাও আছিল যে “মই মোৰ মৃত্যুলৈকে যথাসাধ্য চেষ্টা কৰিম,
যাতে সমস্যাটো ইয়াৰ ক্ষুদ্ৰ অৱস্থাৰ পৰা প্রাদেশিক সমস্যাৰ স্তৰলৈ উলিয়াই আনিব পাৰি৷”
সেই অনুসৰি সকলো নেপালী মানুহে ৰাষ্ট্ৰৰ সেই মহান উদ্দেশ্যত সক্ৰিয় সদস্য হিচাপে যোগদান
কৰিছিল৷ চন্দ্ৰনাথ শৰ্মাৰ চিন্তা আৰু অনুভূতি প্রকাশ আৰু কাৰ্যকৰী কৰা হৈছিল আৰু সন্মিলনখনে
ইয়াৰ লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্য প্রাপ্ত কৰিছিল৷
প্রণিধানযোগ্য যে,
যদি মহাত্মা গান্ধীৰ আত্মাই ব্ৰিটিছৰ মাতব্বৰিতাৰ পৰা মুক্তি আৰু সহভাৰতীয়সকলৰ প্রতি
ব্ৰিটিছ শাসনৰ অত্যাচাৰৰ বিৰুদ্ধাচৰণৰ সন্ধানত আছিল, ছবিলাল উপাধ্যায়ৰ হৃদয়ে কাজিৰঙাৰ
লোকসকলৰ ওপৰত সহিংস্ৰ ব্ৰিটিছ প্ৰশাসনৰ দমনমূলক শাসন-নীতিৰ নিষ্ঠুৰতাৰ বাবে কান্দিছিল৷
তেওঁলোক দুয়োজনে তেওঁলোকৰ মানুহৰ বাবে ভাবিছিল৷ ছবিলালে অসমৰ সকলো নেতাৰ সৈতে গান্ধীজীৰ
নেতৃত্বত অসহযোগ আন্দোলনত সক্ৰিয়ভাৱে যোগদান কৰিছিল৷ তেওঁ দেশজুৰি অসহযোগ আন্দোলনত
কোনো ধৰণৰ কৰ্তব্যকে আওকাণ কৰি ৰখা নাছিল৷
গ্ৰেজিয়াৰৰ গজ্জন আৰু স্বাধীনতাৰ পণ :
অত্যাচাৰী শাসকে
লগোৱা কাজিৰঙাৰ নিৰ্মম জুইৰ জ্বলন্ত শিখা অৱশেষত ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ বিৰুদ্ধেই অসহযোগ
আন্দোলন হিচাপে সৰ্বাত্মক প্রতিবাদলৈ পৰিণত হৈছিল৷ আন্দোলনৰ তীব্ৰতা অনুধাৱন কৰিব পাৰি
ব্ৰিটিছ প্ৰশাসনে ছবিলালক তিনি মাহৰ বাবে কাৰাবাসলৈ প্ৰেৰণ কৰিছিল৷ তেওঁক আন্দোলন আৰু
জনসাধাৰণৰ ওচৰলৈ যোৱা কাৰ্যকলাপৰ পৰা আঁতৰাই ৰাখিবলৈ, তেওঁলোকে তেওঁক প্রলোভিত কৰিবলৈ
চেষ্টা কৰিছিল৷ ব্ৰিটিছে তেওঁক আন্দোলনৰ
নেতৃবৃন্দ আৰু অনুগামীসকলৰ সৈতে বিভক্ত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, প্ৰলোভিত নোহোৱাকৈ থকাত
তেওঁলোকে তেওঁক শাস্তি দিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু কোনো লাভ নহ’ল, তেওঁ তেওঁৰ সিদ্ধান্তত
অবিচলিত হৈ থাকিল৷
সঠিক সময়ত সঠিক
সিদ্ধান্ত লোৱাৰ সক্ষমতাৰ বাবে, তেওঁৰ বীৰত্বপূৰ্ণ আচৰণ আৰু সাহসিকতাৰ বাবে, তেওঁৰ
মানৱদৰদী মনোভাৱৰ বাবে আৰু সৰ্বোপৰি তেওঁৰ অকৃত্ৰিম আৰু অতুলনীয় দেশপ্ৰেমৰ বাবে তেওঁ
জনসাধাৰণৰ মাজত আৰু ৰাজ্যিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ নেতৃস্থানীয় সমাজত জনপ্ৰিয় হৈ
পৰিছিল৷
স্বাধীনতা আন্দোলন আৰু ছবিলাল উপাধ্যায় :
স্বাধীনতা আন্দোলনৰ
সমান্তৰালভাৱে উপাধ্যায়ে লোকমান্য তিলকৰ ‘স্বৰাজ পুঁজি’ গঠন প্রক্ৰিয়াত সক্ৰিয়ভাৱে
অংশগ্ৰহণ কৰে আৰু কৰ্মবীৰ চন্দ্ৰনাথ শৰ্মাক সংগ দিয়ে৷ অসমৰ জনতাই যাতে স্বাধীনতাৰ
মৰ্মোপলব্ধি কৰি বিৰাট জনজাগৰণৰ বাবে আৱশ্যক হোৱা কৌশল-দক্ষতা পূৰণ কৰাৰ প্রয়াস কৰে
তাৰ প্রতি উপাধ্যায়ে বিশেষভাৱে মনোনিৱেশ কৰিছিল৷ উপাধ্যায়ৰ লগতে এদল নিঃস্বাৰ্থ কৰ্মীৰ
অহৰ্নিশ প্ৰয়াসৰ বলতে এক শকত পুঁজি গঠন কৰাটো সম্ভৱ হৈ উঠিছিল৷ ব্ৰিটিছ প্ৰশাসনে এইক্ষেত্ৰত
কোনো ক্ষতিসাধন কৰিব নোৱাৰিলে কিন্তু কাট্ৰিজৰ সৈতে তেওঁৰ বন্দুকটো কাঢ়ি লৈছিল আৰু
বিদেশী আইনৰ অধীনত তেখেতলৈ বহিষ্কাৰৰ জাননী প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল য’ত কোৱা হৈছিল যে ছবিলাল
নেপালৰ এজন নেপালী৷ সামাজিক জীৱনৰ অভিন্ন বন্ধুস্বৰূপ চন্দ্ৰনাথ শৰ্মাই ব্ৰিটিছ আমোলাসকলৰ
এনে ‘অনৈতিকতা’ আৰু ‘হীনতা’সূচক মনোভাৱৰ বাবে দুখ অনুভৱ কৰিছিল৷ ছবিলালে কিন্তু এনে
কাৰ্যত বিচলিত নহৈ আনন্দেৰে কৈছিল, “মই সুখী হৈছোঁ, কাৰণ মই মোৰ মাতৃভূমিৰ বাবে কিবা
কৰিছোঁ|”
কাজিৰঙাৰ গ্ৰেজিয়াৰসকলৰ
দীৰ্ঘব্যৱহৃত চাৰণভূমি আত্মসাৎ আৰু জালিয়ানৱালা বাগৰ গণহত্যাৰ ঘটনাৰ পাছত ছবিলালে
অসহযোগৰ আহ্বানক উপযুক্ত বুলি ভাবিছিল৷ তেওঁ স্বেচ্ছাসেৱকসকলৰ ব্যৱস্থাপনাত গুৰুত্ব দিয়াৰ লগতে বিদেশী পোছাক বৰ্জন
কৰা, কানি, সুৰা আৰু গাঞ্জা আদিৰ দৰে নিচাযুক্ত সামগ্ৰীৰ অভ্যাস ত্যাগ কৰিবলৈ আৰু স্বদেশী
বিদ্যালয় স্থাপন কৰিবলৈ জনসাধাৰণক অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল৷ তেওঁক সহায় কৰিবলৈ তেওঁৰ সঙ্গীসকল
আছিল- ক্ৰমে, বগীৰাম ডেকা, মোলান চন্দ্ৰ শৰ্মা, পোৱাল চন্দ্ৰ বৰা, পণ্ডিত দুতিৰাম দাস,
ৰামলাল উপাধ্যায়, হৰি প্ৰসাদ উপাধ্যায়, তিকৰম উপাধ্যায়, বৃহস্পতি উপাধ্যায়, হৰি
প্রসাদ (ৰাম বাবু) উপাধ্যায়, ভীষ্ম প্ৰসাদ উপাধ্যায়, ত্ৰৈলোক্যনাথ শৰ্মা, কনক চন্দ্ৰ
শৰ্মা, বিজয় শৰ্মা, ৰামপ্ৰসাদ আগৰৱালা আৰু চন্দ্ৰ প্ৰসাদ আগৰৱালা আদি৷ তেওঁক সময়মতে
পৰামৰ্শ আৰু আশীৰ্বাদ দিবলৈ জিলা পৰ্যায়ৰ নেতা আৰু শুভাকাংক্ষীসকল আছিল চন্দ্ৰনাথ
শৰ্মা, লক্ষ্মীধৰ শৰ্মা, অমিয় কুমাৰ দাস, মহাদেৱ শৰ্মা আৰু গুণাভিৰাম বৰুৱা৷
১৯৪২ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ৮ আগষ্টত,
বোম্বাইৰ বিৰলা ভৱনত কংগ্ৰেছে ‘ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন’ ঘোষণা কৰিছিল৷ ব্ৰিটিছৰ দ্বাৰা
নিগ্ৰহিত হৈ কাৰাবাসলৈ যোৱাৰ পথত গান্ধীজীয়ে স্বাধীনতা অৰ্জন কৰিবলৈ তেওঁৰ আলোকসন্ধানী
উক্তি “কৰিম বা মৰিম” বুলি উত্থাপন কৰিছিল৷ ছবিলাল উপাধ্যায়েও দেশৰ হকে সেৱা আগবঢ়াবলৈ
সুযোগটো লৈছিল৷ দেশৰ সকলো ঠাইতে আন্দোলন হৈছিল৷ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ বিৰোধিতা কৰা
হৈছিল৷ স্বাধীনতাৰ দাবী সকলোতে দেখা গৈছিল৷ বিহালী উচ্চ মাধ্যমিক বিদ্যালয়ৰ শিক্ষক
আৰু শিক্ষাৰ্থীসকলেও ধৰ্মঘট কৰিছিল৷ গাঁও পৰ্যায়ৰ প্রাথমিক সমিতিবোৰ সক্ৰিয় হৈ পৰিছিল৷
শান্তি সেনাৰ প্রশিক্ষণ (জনসাধাৰণৰ শান্তি ৰক্ষা বাহিনী) বিভিন্ন স্থানত আৰম্ভ হৈছিল৷
মৃত্যু বাহিনী বা মৃত্যু দল গঠন কৰা হৈছিল আৰু বিভিন্ন দূৰৱৰ্তী স্থানত প্ৰশিক্ষণ দিয়া
হৈছিল৷ তেওঁলোক সকলোৱে তিনিটা ভিন্ন দিশৰ পৰা যঁতৰৰ প্রতীক থকা কংগ্ৰেছৰ পতাকা তিনিখনকৈ
উত্তোলন কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল৷ বিপ্লৱৰ কাৰ্যসূচী যদিও তাত অহিংস আছিল৷ কিয়নো মানুহে
ভাবিছিল যে যদি আৰক্ষী বা সামৰিক বাহিনীয়ে তেওঁলোকক বাধা নিদিয়ে তেতিয়া তেওঁলোকে
পতাকা উত্তোলন কৰা পবিত্ৰ কামটি শান্তিপূৰ্ণভাৱে কৰিব আৰু যদি কোনো গুলীয়ে তেওঁলোকক
আঘাত কৰে তেন্তে তেওঁলোকে তেতিয়াও বিহালী আৰক্ষী চকীৰ চৌহদত পতাকা উত্তোলন কৰিব৷ সেয়েহে
১৯৪২ চনৰ ২০ ছেপ্টেম্বৰত তেওঁলোকে বিহালী আৰক্ষী থানাৰ অভিমুখে যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছিল৷
মৃত্যু বাহিনী সন্মুখত আছিল আৰু তাৰ পিছত শান্তি সেনা আছিল আৰু হাজাৰ হাজাৰ গাঁওবাসীয়ে
এখন হাতত মালা আৰু আনখন হাতত এখন প্লে’কাৰ্ড আৰু তেওঁলোকৰ বলিষ্ঠ কণ্ঠত “বন্দে মাতৰম”,
“ইনক্লাব জিন্দাবাদ”, “স্বাধীন ভাৰত কী জয়”ৰ বজ্ৰধ্বনি লৈ আগবাঢ়িছিল৷ সেই সময়ত ভাৰতৰ
বিভিন্ন প্ৰান্তৰত মানুহৰ এটা অতি জনপ্ৰিয় দেশপ্ৰেমমূলক গান আছিল যিটো তেওঁলোকে গাইছিল
- “কদম কদম বঢ়ায়ে যা, খুচি কে গীত গায়ে যা, ইয়াহ জিন্দেগি হে’ কৌম কি, তু কৌম
পৰ লগায়ে যা...৷” গহপুৰৰ বিপৰীতে বিহালীত একো অবাঞ্ছিত ঘটনা সংঘটিত হোৱা নাছিল৷ মানুহে
তেওঁলোকৰ আকাংক্ষিত বিজয় গৌৰৱত আনন্দিত হৈছিল৷ কিন্তু এই বিজয়ৰ আনন্দ আৰু সুখ বেছি
দিন স্থায়ী হ’ব নোৱাৰিলে৷ আৰক্ষীয়ে আন্দোলনটো দমন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল৷ সেই বছৰৰে
ভাতৃ দ্বিতীয়াৰ দিনা (দীপাৱলীৰ ঠিক এদিন পিছত) আৰক্ষীয়ে ছবিলাল উপাধ্যায়, তেওঁৰ
দুই ভাতৃ ৰামলাল আৰু হৰি প্রসাদক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে আৰু তাৰ পিছত বগীৰাম নাৰায়ণ, কুমুদ
চন্দ্ৰ শৰ্মা, ৰবিৰাম শইকীয়া, মোলান শৰ্মা, ড’ আনন্দ প্ৰসন্ন দত্ত, সৰদা প্ৰসন্ন দত্ত,
মাগুৰ বৰুৱা, বালিৰাম দুৱৰা, নন্দেশ্বৰ বৰুৱা, ৰূপম বৰা, বুধেশ্বৰ বৰা, বিষ্ণুলাল উপাধ্যায়,
কেশৱ চন্দ্ৰ শৰ্মা, পুণ্যধৰ বৰা, বানেশ্বৰ নাৰায়ণ, কমলাকান্ত বৰা আদিক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে৷
কিন্তু লক্ষেশ্বৰ হাজৰিকা, মিত্ৰলাল উপাধ্যায়, জগন্নাথ ভট্টৰায়, দেৱীদত্ত পৌডেল,
দুৰ্গা শৰ্মা, দেৱী প্ৰসাদ শৰ্মা আদিৰ দৰে আন সকলে গোপন বাহিনী হিচাপে কাম কৰি আছিল৷
এইখিনিতে উল্লেখ কৰাটো অযুগুত নহ’ব যে মৃত্যু বাহিনী (মৃত্যু দল)ত যোগদান কৰা প্রথম
তিনিগৰাকী মহিলা আছিল আৰু তেওঁলোক আছিল ক্ৰমে- টাইলছৱাৰী মহন্ত, গুজেশ্বৰী দেৱী আৰু
পদ্ম নাৰায়ণ৷ মৃত্যু বাহিনীৰ আন এগৰাকী সদস্য জামান সিং গোলে গুৰুতৰ অপৰাধত অভিযুক্ত
হৈছিল আৰু আৰক্ষীৰ জিন্মাৰ পৰা পলাই গৈছিল৷ যুদ্ধশাস্ত্ৰমতে ‘প্লাটুন’ হৈছে এক সামৰিক
গোট যি সাধাৰণতে দুটা বা ততোধিক দল, শাখা বা টহলৰ দ্বাৰা গঠিত হয়৷ কিন্তু সেই সময়ত
জনতাৰ মাজত প্রচলিত অভিমত আছিল যে উপাধ্যায় নিজেই এজন ‘প্লাটুন’ আছিল৷
সমাজ সংগঠক হিচাপে ছবিলাল উপাধ্যায়ৰ ভূমিকা :
ছবিলাল উপাধ্যায় ডেকা বয়সত উচ্চ নৈতিকতা আৰু সৃজনশীল আদৰ্শৰে পৰিপূৰ্ণ আছিল, তেতিয়াই তেওঁৰ জীৱন সকলোৰে হিতৰ বাবে গঢ়ি উঠিছিল আৰু তেওঁ নিজকে কঠোৰ অনুশাসনৰ জৰিয়তে জনসেৱাৰ বাবে মানসিকভাৱে প্রস্তুত কৰিছিল৷ তেওঁ চৌপাশৰ পৰিৱেশ-পৰিস্থিতিৰ পৰা শিকিছিল আৰু অনুভৱ কৰিছিল যে শিক্ষা আৰু সংস্কৃতিৰ মূল্য সৰ্বোচ্চ পৰ্যায়ৰ৷ তেওঁ উপলব্ধি কৰিছিল যে শিক্ষা আৰু সংস্কৃতিয়ে কেৱল নেপালী জনসমাজৰ লগতে বৃহত্তৰ অসমীয়া সম্প্ৰদায়ৰ সামূহিক অৱস্থা উন্নত কৰিব পাৰে৷ তেওঁ যিদৰে ভাবিছিল, তেনেদৰে কাৰ্যও কৰিছিল৷ বন্ধু আৰু সহকৰ্মীসকলৰ সহায়ত, তেওঁ ৪১ নং হাতীবন্ধা প্রাথমিক বিদ্যালয়ৰ পৰা হাতীবন্ধা সংযুক্ত মধ্য ইংৰাজী (কম্বাইণ্ড মিডল্) বিদ্যালয়লৈ উন্নত কৰাৰ বাবে পদক্ষেপ লৈছিল৷ তাৰ পিছত তেওঁ ছোৱালী শিক্ষা সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে পৰৱৰ্তী পদক্ষেপ লয় আৰু ১৯৩৫ খ্ৰীঃত গাংমৌথান বালিকা এম.ভি. বিদ্যালয় স্থাপন কৰে৷ শিক্ষা আৰু সংস্কৃতিৰ সুব্যৱস্থা কৰিবলৈ তেওঁ শিক্ষিত যুৱকসকলক উৎসাহিত কৰিছিল আৰু ১৯২৯ খ্ৰীষ্টাব্দত মাজগাঁও নেপালী থিয়েটাৰ পাৰ্টিনামৰ এটা প্ৰতিষ্ঠান স্থাপন কৰিছিল, যিটো এটা পুথিভঁৰালৰ সৈতে এক সম্পূৰ্ণ মঞ্চ আছিল৷ উক্ত অনুষ্ঠানটোৱে সেই সময়ত ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ সমগ্ৰ উত্তৰ তীৰত অদ্বিতীয় আছিল আৰু তেজপুৰস্থিত বাণ থিয়েটাৰৰ পিছতে (১৯০১) অগ্রণী ৰাজহুৱা অনুষ্ঠানৰ ভূমিকা পালন কৰিছিল৷
ঢাপে ঢাপে তেওঁ আগবাঢ়ি গৈছিল, তেওঁ ভাবিছিল, বৰঙ্গাবাৰীৰ পৰা বিশ্বনাথ চাৰিআলিলৈ কোনো উচ্চ শিক্ষাকেন্দ্ৰ নাছিল৷ উচ্চ শিক্ষানুষ্ঠান অবিহনে মানুহে আগবাঢ়িব নোৱাৰে৷ গতিকে তেওঁ এখন উচ্চ বিদ্যালয়ৰ কথা ভাবিছিল আৰু স্থানীয় লোকসকলৰ সৈতে বিষয়টো আলোচনা কৰিছিল৷ অঞ্চলটোৰ বিভিন্ন ঠাইত ৰাজহুৱা সভা পাতি তেওঁ এখন উচ্চ বিদ্যালয়ৰ প্রয়োজনীয়তা বৰ্ণনা কৰিছিল৷ তেওঁৰ অম্লান ব্যক্তিত্বৰ জৰিয়তে অনগ্ৰসৰ অঞ্চলটোৰ সকলোকে সন্তুষ্ট আৰু সৈমান কৰিব পাৰিছিল৷ তেওঁ বিদ্যালয়খনৰ বাবে সুসজ্জিত পুথিভঁৰালৰ সৈতে মাজগাঁও নেপালী থিয়েটাৰ পাৰ্টিৰ মাটি দান কৰাৰ প্রস্তাৱ দিয়ে, যাৰ বিত্তীয় মূল্য বৰ্তমান ২.৫ লাখ টকা হ’ব৷ বিষয়টোৰ সন্দৰ্ভত বিস্তৰ আলোচনা হোৱাৰ পিছত, ১৯৪১ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ২৬ ফেব্ৰুৱাৰীত হাতীবন্ধা চি. এম. স্কুলত এখন সাধাৰণ সভা অনুষ্ঠিত হৈছিল আৰু এই সভাতে সৰ্বসন্মতিক্ৰমে ‘গাংমৌথান হাইস্কুল’ স্থাপন কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল৷ পিছত ইয়াক বিহালী উচ্চ বিদ্যালয় হিচাপে নামাকৰণ কৰা হয় আৰু ১৯৮৫ খ্ৰীষ্টাব্দত বিহালী উচ্চতৰ মাধ্যমিক বিদ্যালয়লৈ উন্নীত কৰা হয়৷ ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ পিতৃ-মাতৃৰ স্মৃতিত এটা প্ৰেক্ষাগৃহ নিৰ্মাণ কৰি ইয়াত ৰাইজৰ বাবে মুকলি কৰি দিছিল-_- ‘কাশী-বিষ্ণু প্ৰেক্ষাগৃহ’৷ তেওঁ বিশ্বনাথ মহাবিদ্যালয়ৰ উন্নয়নৰ বাবে ত্ৰিছ হাজাৰ টকাৰ ঋণ লৈ সহায় আগবঢ়াইছিল৷
তেওঁ সমাজৰ হিতৰ
বাবে অজস্ৰ কাম কৰিছিল৷ ১৯২৮ খ্ৰীষ্টাব্দত তেওঁ কৰ্মত এমুঠিমান যুৱকক লগত লৈ অভ্যুত্থান সমিতি
নামৰ এখন সমিতি গঠন কৰিছিল৷ ই গোদান, ভূমি দান, অৰ্থ দান বা শাস্ত্ৰ দান (ক্ৰমান্বয়ে
গৰু, ভূমি, ধন আৰু কাপোৰ তথা কিতাপ দান) লাভ কৰিছিল আৰু এনে দান কৰা পৰিমাণ আৰু সামগ্ৰী
বিদ্যালয়, পুথিভঁৰাল, থিয়েটাৰ আৰু গৃহহীন(!) আশ্ৰয়প্ৰাৰ্থী লোকৰ বিশ্ৰামৰ বাবে ব্যৱহাৰ
কৰা হৈছিল৷ তেওঁ সমাজৰ পৰা বাল্য বিবাহ ব্যৱস্থা বন্ধ কৰিবলৈ কাম কৰিছিল৷ তেওঁ মহিলা
শিক্ষাৰ প্ৰসাৰণৰ বাবেও যৎপৰোনাস্তি চেষ্টা কৰিছিল৷ সম্প্ৰতি ছবিলাল উপাধ্যায়দেৱৰ
অবিস্মৰণীয় প্ৰচেষ্টাৰ ফচল বিহালী উচ্চ বিদ্যালয়ৰ সত্তৰ বৰ্ষ সম্পূৰ্ণ হৈছে৷
সংস্কাৰকামী উপাধ্যায়ৰ সমাজ-চেতনাৰ জিলিঙণি :
গোটেই জীৱনকালত,
ছবিলাল উপাধ্যায় ডাঙৰীয়াই বাল্য বিৱাহ আৰু সামাজিক অন্ধবিশ্বাসৰ দৰে সামাজিক কুফলবোৰ
নিৰ্মূল কৰিবলৈ সংগ্ৰাম কৰিছিল৷ তেওঁ মহিলাসকলৰ বাবে শিক্ষাৰ প্রচাৰ কৰিছিল৷ তেওঁ তেওঁলোকক
বৃত্তিগত দক্ষতা বিকাশ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিছিল যাতে আত্মনিৰ্ভৰশীল হ’ব পাৰে৷ তেওঁৰ মতে,
মহিলাসকলৰ শিক্ষা আৰু অৰ্থনৈতিক সৱলীকৰণ হৈছে সমাজত তেওঁলোকৰ স্থিতি উন্নত কৰাৰ দিশত
প্রথম পদক্ষেপ৷
অবিচলিত ব্যক্তিত্ব আৰু আদৰ্শৰ ছায়াছবি :
ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ
গঠন হোৱাৰ পিছত ১৯২১ খ্ৰীষ্টাব্দত গান্ধীজীয়ে প্রথম বাৰৰ বাবে অসমৰ তেজপুৰ ভ্ৰমণ কৰে৷ আৰক্ষী
আয়ুক্তই ছবিলাল উপাধ্যায়ক ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ ত্যাগ কৰিবলৈ কৈছিল যাৰ বাবে তেওঁলোকে
তেওঁক প্রতি মাহে ৫০০ টকা পুৰস্কাৰ দিব আৰু আপোনাক আন সুবিধাও দিব বুলি কৈছিল, অৱশ্যে
তেওঁ তেওঁৰ প্রস্তাৱ নাকচ কৰি সাহসেৰে উত্তৰ দিছিল, “মই অসমত জন্মগ্ৰহণ কৰিছোঁ আৰু
এয়া মোৰ মাতৃভূমি৷ নেপাল হয়তো মোৰ পিতৃভূমি কিন্তু মই কেৱল মোৰ মাতৃভূমিক জানো৷ আৰু
মোৰ মাতৃভূমিৰ স্বাধীনতাৰ বাবে এই আন্দোলনটো মোৰ আন্দোলন৷ মই এই কাৰণত বিশ্বাসঘাতকতা
কৰিব নোৱাৰোঁ৷”
অসহযোগ আন্দোলন স্থগিত
ৰখাৰ পিছত উপাধ্যায়ে সামাজিক কাম আৰু শিক্ষাৰ প্ৰসাৰত নিজকে নিয়োজিত কৰে৷ ১৯৪৬ খ্ৰীষ্টাব্দত ছবিলাল উপাধ্যায়ৰ নেতৃত্বত গোৰ্খা লীগৰ চতুৰ্থ বাৰ্ষিক অধিৱেশন অনুষ্ঠিত হয় আৰু এই
অধিৱেশনত এক ঐতিহাসিক প্রস্তাৱ গৃহীত হয় যে “যদি অসমক চি গ্ৰুপত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ
বাধ্য কৰা হয়, তেন্তে পাকিস্তানত অসমক অন্তর্ভুক্ত কৰিবলৈ ব্ৰিটিছৰ এই অশুভ পৰিকল্পনা
প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ ৩০ লাখ নেপালী খুকুৰী কাৰ্যকৰী কৰা হ’ব৷”
উল্লেখযোগ্য যে সেই
সন্মিলনত বিভিন্ন প্রস্তাৱ গ্ৰহণ কৰা হৈছিল৷ বিশেষকৈ গো-পালক তথা গাখীৰ উৎপাদকৰ সমস্যাবোৰ
গ্ৰহণ কৰি আলোচনা কৰিছিল; হাৰাশাস্তিৰ সন্মুখীন হোৱা গ্ৰেজিয়াৰ মিচিং আৰু নেপালী লোকসকলৰ
সমস্যাসমূহ সমাধানৰ বাবে ‘বাবু’ উপাধ্যায়ৰ উদ্যোগ তথা প্ৰচেষ্টাক্ৰমে সমাৱেশত প্রস্তাৱ
গ্ৰহণ কৰা হৈছিল৷ ব্ৰিটিছসকলে ছবিলাল উপাধ্যায়ক উৎকোচৰ প্রস্তাৱ দি প্ৰেৰিত কৰিবলৈ
চেষ্টা চলাইছিল যাতে তেওঁলোকে ‘বিভাজন আৰু শাসন কৰা’ৰ ব্ৰিটিছী-নীতি ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে৷
আৰু যেতিয়া ছবিলাল উপাধ্যায়ে অস্বীকাৰ কৰিছিল তেওঁলোকৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ, তেতিয়া
তেওঁলোকে উপাধ্যায়ৰ লাইচেঞ্চপ্রাপ্ত ৰাইফলটো কাঢ়ি লৈছিল আৰু উপাধ্যায়ক ছয় মাহৰ
বাবে তেজপুৰ কাৰাগাৰৰ বন্ধ কুঠৰীত বন্দী কৰি থোৱা হৈছিল৷
উপসংহাৰ :
১৯৮০ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ২৪ জানুৱাৰি
তাৰিখে ৰাজ্যখনৰ সকলো অসমীয়া নেপালী জনসমাজৰ পিতৃস্বৰূপ ছবিলাল বাবুৱে এই পৃথিৱীৰ
দায়িত্ব সামৰি আমাক এৰি চিৰকালৰ বাবে অনন্তধামলৈ গুচি গৈছিল৷ উল্লেখ্য যে বাবু ছবিলাল
উপাধ্যায়ৰ পুত্ৰ তাঙ্কনাথ উপাধ্যায় এগৰাকী সৰবৰহী সমাজকৰ্মী৷ তেওঁ শ্বেইক্সপীয়েৰৰ
‘ৰোমিঅ’ আৰু জুলিয়েট’ৰ লগতে আন বহুকেইখন গ্ৰন্থ নেপালী ভাষালৈ অনুবাদ কৰিছিল৷ ‘বাবু’ৰ
এগৰাকী আত্মীয় (নাতি) স্বৰূপ উপাধ্যায়, তেজপুৰ লোকসভা সমষ্টিৰ প্রাক্তন সাংসদ -১৯৯১,
সেইদৰে নাতিনী গীতা উপাধ্যায় হৈছে দুবাৰকৈ সাহিত্য অকাদেমি বঁটাপ্ৰাপক আৰু বিশিষ্টা
লেখিকা তথা আন এজন নাতি হৈছে গুৱাহাটী উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ প্রাক্তন ন্যায়াধীশ অৰুণ উপাধ্যায়৷
এইগৰাকী মহানুভৱ ব্যক্তিৰ সোঁৱৰণত অসমৰ বিহালীত নিৰ্মাণ হৈ থকা অভিযান্ত্ৰিক মহাবিদ্যালয়খনৰ
নাম ছবিলাল উপাধ্যায় অভিযান্ত্ৰিক মহাবিদ্যালয়’ বুলি নামকৰণ কৰা হৈছে৷ স্বাধীনতাপূৰ্ব
ভাৰতত ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক শাসনৰ বিৰুদ্ধে তীব্ৰ যুঁজ দিয়া মহান গোৰ্খা স্বাধীনতা সংগ্ৰামীগৰাকীৰ
নামেৰে অভিযান্ত্ৰিক প্ৰতিষ্ঠানটোৰ নামাকৰণ সন্দৰ্ভত অসম চৰকাৰৰ উচ্চ শিক্ষা (কাৰিকৰী)
বিভাগৰ দ্বাৰা অতি শেহতীয়াকৈ এক নিৰ্দেশো জাৰি কৰা হৈছে৷ ছবিলাল উপাধ্যায় ডাঙৰীয়া
৯৮ বছৰ বয়সলৈকে পৰিপূৰ্ণভাৱে জীয়াই আছিল৷ মৃত্যুৱেহে যেন তেখেতক জিৰণি দিলে৷ শৰীৰৰ
পীড়াই মনৰ তাৰুণ্যক স্লান কৰিব নোৱৰা বিশাল বপু-বিশিষ্ট ছবিলাল উপাধ্যায় ডাঙৰীয়াৰ
কৰ্ম বাণী হৈ ৰ’ব নতুন অসমৰ অনুপ্ৰেৰণাৰ অমল উৎস৷
কল্যাণ খৰমান :
ইমানলৈকে লিখি উঠাৰ
পিছত গীতিকবি পাৰ্বতী প্ৰসাদ বৰুৱাৰ এটি প্রাণপৰশা গীতৰ কিছু কথা উল্লেখ কৰিবলৈ মন
গৈছে:-
“মৰা অসমীয়াক জীয়াবলৈ
বুলি
জীৱনটি এৰি থৈ গ’ল
অন্তিমৰ নিশাহটি
অসমৰ বতাহত
আজিও বিয়পি ৰ’ল৷
সেয়ে ৰিঙিয়াই যায়
ৰঙা টুনী আজি ‘কেইটা’
নহয়
ক’লা টুনী জাক জাক
জাগ্ অসমীয়া জাগ্৷৷”
অসমৰ দৰিদ্ৰ, নিপীড়িত,
অৱহেলিত বিপুল শ্ৰেণীটো লাহে-লাহে সংখ্যালঘু দুৰ্জন আৰু সুবিধাবাদীসকলৰ চেপাত দেউলীয়া
হ’ব ধৰা সময়ছোৱাত ক্ষমতাধৰ্মী ৰাজনীতি সেৱাধৰ্মী কৰি তোলা ৰাজনৈতিক স্বাধিকাৰৰ গুৰুত্বটো
উপলব্ধি কৰিবপৰা পৰিৱেশ বা মননেহে আমাক সমৃদ্ধিশালী কৰিব আৰু স্বাৰ্থান্বেষীৰ বাগাড়ম্বৰৰ
প্ৰতিমুখে এক সুস্থ, প্ৰগতিশীল আৰ্থ-ৰাজনৈতিক বাগ্ধাৰাই যথাৰ্থ প্রাধান্য পাব৷ আশাকৰোঁ,
ছবিলাল উপাধ্যায় ডাঙৰীয়াৰ মানসপটত সযতনে কঢ়িয়াই লৈ ফুৰা এই সপোনটো এদিন বাস্তৱায়িত
হ’ব৷
***
প্রসংগ-সূত্ৰ :
মেকেঞ্জি আলেকজেণ্ডাৰ,
(১৮৮৫), “ভাৰতৰ উত্তৰ-পূব সীমান্ত”, কৃষ্ণ এম. মিট্টাল প্রকাশন৷
কনক চন্দ্ৰ ডেকা,
(১৯৮৯), “অসমৰ প্ৰসিদ্ধ মুক্তিযুঁজাৰু”, বীণা লাইবেৰী৷
ডম্বৰুধৰ চেত্ৰী,
(সম্পাদনা), (১৯৯৫), “অখিল ভাৰতীয় নেপালী ভাষা সমিতি”, ফিল’বাৰী৷
‘ড০ এল.
পি. পৰাজুলি, (২০০১), “নেপালী কথা সাহিত্য মেক্স উত্তৰপুৰবিয়া ভাৰতকা যোগদান”, গীতা
পৰাজুলি, চিংৰি৷
পুৰুষোত্তম ভাণ্ডাৰী,
(১৯৯৫), “স্বাধীনতা আন্দোলন আৰু ভাৰতীয় নেপালীসকলৰ ভূমিকা (১৮০০-১৯৫০)”, জাগীৰোড৷
অগ্নি বাহাদুৰ চেত্ৰী,
(অনুবাদ), (২০০১), “ইতিহাসৰ আধাৰত অসমৰ নেপালী”৷
‘ড০ ক্ষেমৰাজ
নেপাল, (২০০৭), “অসমীয়া-নেপালী জনজীৱন”, বসন্ত স্মৃতি প্রকাশন, বিশ্বনাথ চাৰিআলি
ঠিকনা :
‘প্রজ্ঞানুসন্ধান’,
জগন্নাথ বৰুৱা পথ,
ৰজাহাউলি, বালিগাঁও,
ডাক-কোৰোকাতলি,
যোৰহাট-৭৮৫০১৫৷
ভ্ৰাম্যভাষ নং :
১৯৮৫৯৫৬৬০১৭
