গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম– প্ৰকৃতিৰ এক বিস্ময়

অৰবিন্দ ডেকা

 

গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম হৈছে ৰঙা ৰঙৰ গেণ’ডাৰ্মা প্ৰজাতিৰ এবিধ কাঠফুলা৷ ইয়াক সাধাৰণতে ইউৰোপ আৰু চীন দেশত পোৱা যায় যদিও পুষ্টিগত গুণৰ উপৰি ইয়াৰ উৎকৃষ্ট ঔষধিযুক্ত গুণ আৰু বাণিজ্যিক চাহিদাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি পৃথিৱীৰ প্ৰায় সকলো দেশতে ইয়াৰ খেতি কৰা আৰম্ভ হৈছে৷ আমাৰ দেশতো ইয়াৰ চাহিদা ক্ৰমশঃ বৃদ্ধি পাইছে৷ পৰম্পৰাগত ঔষধ ৰূপে গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম কাঠফুলাক চীনত ‘লিংঝী’, জাপানত ‘ৰেইচী’, ভিয়েটনামত ‘লিনচি’, কোৰিয়াত ‘ইয়ংজি’ টাইৱানত ‘লিং-চিহ’ আৰু আমাৰ দেশত ‘ৰেইচী’ নামে জনা যায়৷ ইয়াৰ অৰ্থ ‘আত্মা’ বা ‘ঐশ্বৰিক’৷ চীনাসকলে বহু বছৰৰ পূৰ্ৱেই বুজি পাইছিল যে “নিৰাময়তকৈ প্ৰতিৰোধ কৰাতো বেছি ভাল”৷ বিশ্বত প্ৰাকৃতিকভাৱে উপলব্ধ প্ৰায় ২০০০ গেণডাৰ্মা শ্ৰেণীৰ ভিতৰত মাত্ৰ ৬ বিধ ৰঙা, নীলা, বগা, ক’লা, হালধীয়া আৰু বেঙুনীয়া ৰঙৰ গেণ’ডাৰ্মাৰহে স্বাস্থ্যৰ উন্নতি সাধন কৰিব পৰা কথাটো অনুসন্ধানত পোহৰলৈ আহিছে৷ ইয়াৰে ভিতৰত ৰঙা আৰু ক’লা গেণ’ডাৰ্মা দুবিধ প্ৰধানতঃ স্বাস্থ্যৰ উন্নতি সাধনৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখযোগ্য৷ ৰঙা ৰঙৰ গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম কাঠফুলাবিধ বহু গুণযুক্ত, সেয়েহে, বৰ্তমান বিশ্বজুৰি বাৰ্ষিক প্ৰায় ২ বিলিয়ন ডলাৰৰ ব্যৱসায় হৈ আছে এইবিধ কাঠফুলাৰ৷ আমাৰ দেশেও মালয়েছিয়া আৰু চীন দেশৰ পৰা বাৰ্ষিক প্ৰায় ১০০ কোটি ব্যয় কৰি গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম আমদানি কৰি আহিছে৷

গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম বা লিংঝী বা ৰেইচি কিয় ভক্ষণ কৰা উচিত ?

গেণ’ডাৰ্মা লুচিডামক বহুতো অসুখৰ মহৌষধ হিচাপে গণ্য কৰা হৈছে৷ ই ক্ৰমান্বয়ে অবিষাক্ত, পাৰ্শ্বক্ৰিয়াবিহীন, দীৰ্ঘদিন ধৰি ব্যৱহাৰ কৰাৰ ফলত মানৱ শৰীৰৰ যথেষ্ট উপকাৰ হয়, মানুহ দীৰ্ঘায়ু হয় আৰু যৌৱন ধৰি ৰখাত সহায় হয়৷ এইবিধ কাঠফুলাত ট্ৰাইটাৰপিনইড, পলিছেকাৰাইড, নিউক্লিয়টাইড, ষ্টেৰ’ল, ষ্টেৰয়ড, ফেটি এচিড আৰু প্ৰোটনিকে আদি কৰি প্ৰায় ৪০০-ৰো অধিক জৈৱসক্ৰিয় যৌগ উপলব্ধ আৰু এণ্টি-টিউমাৰ, এণ্টি-মাইক্ৰবিয়েল, এণ্টি-এথেৰ’স্কেলেৰ’টিক, এণ্টি-ইনফ্লেমেণ্টৰি, এণ্টি-হাইপলিপিডিমিক, এণ্টি-ডায়েবেটিক, এণ্টি-অক্সিডেটিভ, এণ্টি-এজিং, এণ্টি-ফাংগেল, এণ্টি-ভাইৰেল (বিশেষকৈ হাৰ্পিছ আৰু এইচ-আই-ভিৰ প্ৰতিষেধক) একাধিক ঔষধী গুণেৰে ভৰপূৰ৷ ইয়াৰ উপৰি ই মানুহৰ দেহৰ ক’লেষ্টৰেল হ্ৰাস কৰি হৃৎপিণ্ডক সুৰক্ষিত কৰে; যকৃত আৰু বৃক্কজনিত ৰোগ, মধুমেহ ৰোগ আদিৰ প্ৰতিৰোধক তথা প্ৰতিজাৰক (এণ্টিঅক্সিডেণ্ট) হিচাপেও ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা হয়৷

পলিছেকাৰাইডে শৰীৰৰ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে, দেহ গঠন প্ৰক্ৰিয়া উন্নত কৰে৷ ট্ৰাইটেৰাপেনইডে যকৃতৰ ক্ৰিয়া উন্নত কৰে, শৰীৰৰ এলাৰ্জী দূৰ কৰে, তেজৰ অণুচক্ৰিকা বৃদ্ধি হোৱাত সহায় কৰে৷ এডেন’চিনে শৰীৰৰ ৰক্ত সঞ্চালন বৃদ্ধি কৰে৷ প্ৰোটিনে শৰীৰৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা তথা কোষ বৃদ্ধিত সহায় কৰে৷ জাৰ্মেনিয়ামে শৰীৰত অক্সিজেনৰ সৰবৰাহ বৃদ্ধি কৰে৷

নৱ-প্ৰজন্মৰ স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাসমূহৰ প্ৰধান কাৰণ হৈছে পুষ্টীয় ভাৰসাম্যহীনতা আৰু অনিয়মিত খাদ্যাভাস৷ আৱশ্যকীয় পুষ্টিৰ অভাৱৰ ফলত নানান শাৰীৰিক উপসৰ্গই দেখা দিয়ে৷ তেনে বিবিধ উপসৰ্গ প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম বা লিংঝী বা ৰেইচি খাদ্য তালিকাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব পাৰে।

পাৰ্শ্বক্ৰিয়া :

গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম ভক্ষণৰ ফলত কোনো ধৰণৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া দেখা পোৱা নাযায়৷ গেণ’ডাৰ্মাই শৰীৰৰ বিষ নিৰ্মূলকৰণ আৰু বিপাক পক্ৰিয়াৰ উন্নতিসাধন কৰাত সহায় কৰে৷ ইয়াক ভক্ষণ কৰাৰ ফলত প্ৰথমাৱস্থাত অস্বাভাৱিক যেন লগা কিছুমান উপসৰ্গই দেখা দিয়ে, যাক চিকিৎসা বিজ্ঞানত “উপশমৰ চৰম অৱস্থা (Healing Crisis)” বুলি কোৱা হয়৷ মানৱ দেহত সঞ্চিত হৈ থকা বিষ দ্ৰৱীভূত হৈ শৰীৰৰ পৰা নিষ্কাশনৰ সময়ত এনে হয় বুলি অভিজ্ঞ লোকসকলে মত পোষণ কৰিছে৷ মানুহে ইয়াক পাৰ্শ্বক্ৰিয়া বুলি সাধাৰণতে ভুল কৰে৷

গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম ভক্ষণৰ ফলত দেখা দিয়া কিছুমান উপসৰ্গ আৰু ইয়াৰ কাৰণ তলত উল্লেখ কৰা হ’ল:

১. পানী পায়খানা কৰিব পাৰে (পাকস্থলীৰ পৰিস্কাৰকৰণৰ ইঙ্গিত)।

২. প্ৰায় এসপ্তাহ বায়ু নিগৰ্মণ হৈ থাকিব পাৰে (পাকস্থলীত জমা হৈ থকা অশুদ্ধ বায়ু ওলাই যোৱাৰ ইঙ্গিত)।

৩. ঠাণ্ডা বতৰতো ঘামিব পাৰে (ছালৰ পৰিস্কাৰকৰণৰ ইঙ্গিত বহন কৰে)

৪. মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত কেইবাদিন ধৰি ৰক্তস্ৰাৱ বা শ্বেতস্ৰাৱ হ’ব পাৰে (জননাঙ্গৰ পৰিস্কাৰকৰণৰ ইঙ্গিত)।

৫. হাপানি বা ব্ৰঙ্কাইটিছ ৰোগীৰ থু-খেকাৰ ওলাব পাৰে (হাওঁফাওঁৰ পৰিস্কাৰকৰণৰ ইঙ্গিত)।

৬. অতিমাত্ৰা হাৰত প্ৰস্ৰাৱ হ’ব পাৰে (বৃক্ক পৰিস্কাৰকৰণৰ ইঙ্গিত)।

৭. লসিকাবাহী নলী বেক্টেৰিয়া বা ভাইৰাছৰ দ্বাৰা সংক্ৰমিত হোৱাৰ ফলত ছালৰ খজুৱতি বা ৰঙা হ’ব পাৰে (লসিকাবাহী নলীৰ পৰিস্কাৰকৰণৰ ইঙ্গিত)।

৮. পায়খানা কেইবাদিন ধৰি ঈষৎ ক’লা বৰণৰ বা তেজমিহলি হ’ব পাৰে (যকৃতৰ পৰিস্কাৰকৰণৰ ইঙ্গিত)। 

৯. কোনো লোকৰ টোপনি ধৰিব বা সামান্য জ্বৰ উঠিব পাৰে৷

 

উল্লেখ্য যে এনে বিকাৰসমূহ একেবাৰে অস্থায়ী, ৩-৭ দিনত মানুহ সুস্থ হৈ উঠে৷ অৱশ্যে বহুদিন ধৰি এই বিক্ৰিয়াসমূহ হৈ থাকিলে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত৷

গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম বা লিংঝী বা ৰেইচিৰ বাণিজ্যিকীকৰণ :

শেহতীয়াকৈ বিশ্বৰ বজাৰত গেণ’ডাৰ্মাই এক বিশেষ স্থান দখল কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে৷ নানান উদ্যোগ গঢ় লৈ উঠিছে ইয়াক কেন্দ্ৰ কৰি৷ গেণ’ডাৰ্মাৰ পৰা উৎপাদিত নানান ধৰণৰ খাদ্যপ্ৰাণযুক্ত তথা শক্তিবৰ্ধক ঔষধ, চাহ, কফি, প্ৰসাধন সামগ্ৰী যেনেঃ চাবোন, চেম্পু, টুথপেষ্ট, তেল আদিৰ চাহিদা বৃদ্ধি পোৱা পৰিলক্ষিত হৈছে৷ এই সামগ্ৰীসমূহ এমাজন, ফ্লিপকাৰ্ট আদি অনলাইন শ্ব’পিং পৰ্টেলত সহজে উপলদ্ধ৷

 

গেণ’ডাৰ্মা লুচিডামৰ কৃত্ৰিম খেতি :

গেণ’ডাৰ্মা লুচিডামৰ কৃত্ৰিম খেতি অতি সহজে ঘৰতে কৰিব পৰা যায়। ইয়াৰ বাবে আমাক প্ৰয়োজন হয়-

(১) উন্নত সঁচৰ গেণ’ডাৰ্মা লুচিডামৰ বীজ।

(২) পপলাৰ গছৰ প্ৰায় ৬ ইঞ্চি দীঘল আৰু ২-২.৫ চেঃ মিঃ ব্যাসাৰ্ধৰ জোখৰ ১০-১২ টামান ডাল নাইবা ৯০% তিঁতাচঁপা, চেগুন, গমাৰি আদি কাঠৰ গুৰি, ৮% ধান বা ঘেঁহুৰ তুঁহ আৰু ২% কেলছিয়াম কাৰ্বনেটৰ মিশ্ৰণ (CaCO3)।

(৪) ১৫ x ২৫ চেঃ মিঃ আৰু ৩০ x ৫০ চেঃ মিঃ জোখৰ পলিপ্ৰপলিন বেগ কেইটামান।

(৫) কপাহ আৰু

(৬) ৰাবাৰ বেণ্ড ।

প্ৰথমে উন্নত সঁচৰ বীজ (Spawn) স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত প্ৰ্তিষ্ঠান বা বিক্ৰেতাৰ পৰা ক্ৰয় কৰিব পাৰি নতুবা বিজ্ঞানসন্মত পদ্ধতিৰে বিশুদ্ধ বীজ পৰীক্ষাগাৰত প্ৰস্তুত কৰি ল’ব পাৰি৷ কাঠৰ টুকুৰা বা কাঠৰ গুৰি ব্যৱহাৰ কৰি এই খেতি কৰিব পাৰি৷ আমি দুই ধৰণৰ খেতিৰ এক চমু আভাস দাঙি ধৰিবলৈ চেষ্টা কৰিম৷

পদ্ধতি ১ : গেণ’ডাৰ্মা লুচিডামৰ বীজ ৩০ x ৫০ চেঃ মিঃ জোখৰ পলিপ্ৰপলিন বেগ ভৰ্তি কাঠৰ গুৰি, ধান বা ঘেঁহুৰ তুঁহ আৰু কেলছিয়াম কাৰ্বনেটৰ মিশ্ৰণটোত সংৰোপণ কৰি কপাহৰ ঠিলাৰে মুখখন বন্ধ কৰি ৰাবাৰ বেণ্ডেৰে বান্ধি দিব লাগে৷ বেগটোৰ মাজে মাজে সৰু সৰু ফুটা কৰি দিব লাগে৷ এইদৰে নিজৰ হিচাপত কেইটামান বেগ সম্পূৰ্ণ কৰি বেগবোৰ ২৫০-৩২০ উষ্ণতাত প্ৰায় অন্ধকাৰ এটা বায়ু সুচল কোঠাত প্ৰায় ২০ দিন মান থ’ব লাগে৷ মাজে মাজে পানী ছটিয়াই থাকিব লাগে৷ ২০ দিন মানৰ পাছত বেগবোৰত গেণ’ডাৰ্মা লুচিডাম কাঠফুলা গজি উঠা দেখা যায়৷

পদ্ধতি ২ : গেণ’ডাৰ্মা লুচিডামৰ বীজ পপলাৰ গছৰ ডালবোৰত সংৰোপণ কৰা হয়৷ ৬-৭ দিনৰ পাছত ডালবোৰ সম্পূৰ্ণকৈ আৱৰি ধৰিব৷ ১০-১২ ইঞ্চিৰ ডাঠ বালিৰ বেদী প্ৰস্তুত কৰি এক নিৰ্দিষ্ট ব্যৱধানৰ অন্তৰে অন্তৰে এই ডালসমূহ পুতি দি ২-৩ চেঃ মিঃ ডাঠ বালিৰ প্ৰলেপেৰে ঢাকি দিব লাগে৷ বেদীসমূহৰ ওপৰত সৰু সৰু পলিথিনৰ ঘৰ সাজি দিব লাগে যাতে নিৰ্দিষ্ট উষ্ণতা অব্যাহত থাকে৷ প্ৰায় ১৫-২০ দিনৰ ভিতৰত কাঠফুলা গজি উঠা দেখা যায়৷

তথ্যসূত্ৰ  :

Darija Cör 1, Željko Knez 1,2 and Maša Knez Hrnčič 1,*, Antitumour, Antimicrobial, Antioxidant and Antiacetylcholinesterase Effect of Ganoderma Lucidum Terpenoids and Polysaccharides: A Review, 2018, Molecule

Cultivation of Reishi Mushroom (Ganoderma lucidum), National Research Centre for Mushroom (Indian Council of Agricultural Research), Chambaghat, Solan - 173213 (HP)

Dr. N. S. K. Harsh, Retd. Senior Scientist, ICFRE, Mushroom cultivation: Prospects & Value Addition