ড° বুলজিৎ বুঢ়াগোহাঁই
দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা
বা ডিজেষ্টাৰ মেনেজমেণ্ট(Disaster Management)ত প্ৰাকৃতিক বা মানৱসৃষ্ট দুৰ্যোগৰ সময়ত
জীৱন, সম্পত্তি আৰু ভয়াৱহ ক্ষতিৰ পৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ সম্পদ সুৰক্ষিত কৰাৰ লক্ষ্যৰে সংগঠিত
পৰিকল্পনা আৰু প্ৰক্ৰিয়া অন্তৰ্ভুক্ত থাকে৷ এই ক্ষেত্ৰৰ পেছাদাৰীসকলে দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনাৰ
সকলো পৰ্যায়তে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে, য’ত প্ৰস্তুতি, উদ্ধাৰ, পুনৰুদ্ধাৰ,
পুনৰ্সংস্থাপন ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰাৰ দায়িত্ব পালন কৰে৷ তেওঁলোকে দুৰ্যোগৰ প্ৰভাৱ কম
কৰিবলৈ কাম কৰে, যাতে সংকটৰ সময়ত সম্পদবোৰ সঠিকভাৱে ব্যৱহৃত হয়, আৰু ক্ষতিগ্ৰস্ত অঞ্চলসমূহ
শীঘ্ৰে পুনৰ উদ্ধাৰ হয়৷ সক্ৰিয় পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰি, দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা পেছাদাৰীসকলে
জীৱনৰ ক্ষতি হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে, অত্যাৱশ্যকীয় সেৱাসমূহ পুনৰুদ্ধাৰ কৰে আৰু দীৰ্ঘম্যাদী
স্থিতিস্থাপকতাক সমৰ্থন কৰে৷
প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগবোৰ
হ’ল - ভূমিকম্প, চুনামী, বানপানী, ভূমিস্খলন, ঘূৰ্ণীবতাহ, নগৰীয়া বানপানী, শীতল ঢৌ
আদি ৷
মানৱসৃষ্ট দুৰ্যোগবোৰ
হ’ল- পাৰমাণৱিক দুৰ্যোগ, ৰাসায়নিক দুৰ্যোগ (যেনে- ভূপাল গেছ দুৰ্যোগ), জৈৱিক দুৰ্যোগ
আদি৷
দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনাত
পেছাদাৰীসকল জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ সকলো মানৱীয় দিশ সমাধান কৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ আৰু ক্ষতিগ্ৰস্ত
লোকসকলৰ সুৰক্ষা আৰু মংগল নিশ্চিত কৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ৷ তেওঁলোকৰ মুখ্য দায়িত্ব হৈছে
দুৰ্যোগৰ প্ৰতি সময়োপযোগী আৰু ফলপ্ৰসূ সঁহাৰি নিশ্চিত কৰা আৰু দুৰ্যোগৰ পিছত পুনৰুদ্ধাৰৰ
প্ৰচেষ্টা পৰিচালনা কৰা৷ তেওঁলোকে দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনাৰ বাবে নীতি আৰু নিৰ্দেশনা নিৰ্ধাৰণ
কৰে যাতে দুৰ্যোগৰ বাবে ফলপ্ৰসূ প্ৰস্তুতি, সঁহাৰি আৰু পুনৰুদ্ধাৰ কৌশল সৃষ্টি কৰা
নিশ্চিত কৰে৷ জৰুৰীকালীন ফোন, সহায়ৰ বাবে অনুৰোধৰ প্ৰতি তৎকালীন আৰু সুৰক্ষিতভাৱে
সঁহাৰি জনোৱা, আৰু সম্পদ সংগ্ৰহৰ বাবে সংশ্লিষ্ট কৰ্তৃপক্ষৰ সৈতে সমন্বয় স্থাপন কৰা৷
কোনো কাণ্ড নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ পিছত দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা পেছাদাৰীসকল অধিক বিপদাশংকা বা
বিপদৰ বাবে স্থানটো পৰিষ্কাৰ আৰু পৰীক্ষা কৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ৷ তেওঁলোকে দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা
নীতি আৰু পৰিকল্পনাৰ প্ৰৱৰ্তন আৰু ৰূপায়ণৰ সমন্বয় সাধন কৰে, জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনাই
ইয়াক ফলপ্ৰসূভাৱে কাৰ্যকৰী কৰাটো নিশ্চিত কৰে৷ কাৰ্যৰ আগতে সতর্কতামূলক ব্যৱস্থা গ্ৰহণ
কৰা যাতে সুৰক্ষা প্ৰট’কল পূৰ্ণৰূপে অনুসৰণ কৰা হয় আৰু বিপদৰ পৰা ৰক্ষা পাব পাৰে৷
দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনাৰ
পেছাদাৰসকলৰ মানসিক আৰু শাৰীৰিকভাৱে পৰিস্থিতিত মোকাবিলা কৰিবলৈ দৃঢ়তা আৰু সুস্থতা
প্ৰয়োজন৷ এই কামৰ স্বভাৱ হৈছে মানসিকভাৱে চাপৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা আৰু শাৰীৰিকভাৱে কঠিন৷
সংকটৰ পৰিস্থিতি চম্ভালিব পৰা, দ্ৰুত সিদ্ধান্ত ল’ব পৰা, মানসিক চাপ পৰিচালনা কৰিবলৈ
মানসিক শক্তি থকাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ৷ দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা ক্ষেত্ৰৰ পেছাদাৰসকলৰ বাবে
পৰিস্থিতি মূল্যায়ন কৰি জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ প্ৰতি ফলপ্ৰসূ সঁহাৰি জনোৱা প্ৰয়োজন৷ সেয়া
তৎকালিকভাৱে সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰাৰ লগতে বিভিন্ন দলৰ সৈতে সমন্বয় কৰি সময়মতে আৰু দক্ষ
পদক্ষেপ নিশ্চিত কৰা৷ দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা সফলৰূপে চলাই নিবলৈ কৌশলগত পৰিকল্পনাৰ দক্ষতা
প্ৰয়োজন৷ প্ৰতিৰোধ, প্ৰস্তুতি, প্ৰতিক্ৰিয়া আৰু পুনৰ উদ্ধাৰৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট পৰিকল্পনা
তৈয়াৰ কৰাটো অতিশয় আৱশ্যক৷ ইয়াৰ লগত সম্পদ, লজিষ্টিক, আৰু কৰ্মীসকলৰ সমন্বয় জড়িত
হৈ থাকে যাতে দুৰ্যোগৰ সময়ত কাৰ্য্যকলাপসমূহ সুচাৰুৰূপে চলি থাকে৷
দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা
স্নাতক ডিগ্ৰী অধ্যয়ন কৰাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় শিক্ষা হ’ল- পৰিৱেশ বিজ্ঞান, ভূগোল, অসামৰিক অভিযান্ত্ৰিক, ছ’চিয়েল
ৱৰ্ক, ৰাজহুৱা প্ৰশাসন আদি৷ কিছুমান বিশ্ববিদ্যালয়ে দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনাত বিজ্ঞান
স্নাতক (B.Sc.)পাঠ্যক্রম আগবঢ়ায়৷ ডিগ্ৰী: দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনাত স্নাতকোত্তৰ পাঠ্যক্রম
আৰু দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা বা সম্পৰ্কিত ক্ষেত্ৰত স্নাতকোত্তৰ যেনে - Environmental
Studies, Urban Planning, Geography আদি পাঠ্যক্রম
আগবঢ়ায়৷
দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা
বা ডিজেষ্টাৰ মেনেজমেণ্ট(Disaster Management)ৰ বিভিন্ন পাঠ্যক্রম (যেনে –চাৰ্টিফিকেট,
ডিপ্ল’মা, পোষ্ট গ্ৰেজোৱেট ডিপ্ল’মা, স্নাতক, স্নাতকোত্তৰ, পি.এইচ.ডি. আদি)ত শিক্ষা
গ্রহণ কৰিব পৰা কেইখনমান শিক্ষানুষ্ঠান হ’ল- আন্নামালাই বিশ্ববিদ্যালয় (https://annamalaiuniversity.ac.in),
ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অফ ইক’লজি এণ্ড এনভাইৰনমেণ্ট (https://www.ecology.edu), ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট
অফ টেকন’লজি, ৰুৰকি (https://iitr.ac.in), ইণ্ডিয়ান
ইনষ্টিটিউট অফ ৰিম’ট চেন্সিং, ডেৰাডুন (https://www.iirs.gov.in/disaster-management-sciences-department),
ইন্দিৰা গান্ধী ৰাষ্ট্রীয় মুক্ত বিশ্ববিদ্যালয় (http://www.ignou.ac.in),
গুৰু গোবিন্দ সিং ইন্দ্রপ্রস্থ বিশ্ববিদ্যালয় (http://www.ipu.ac.in),
গ্ল’বেল অপেন য়ুনিভাৰ্চিটি (https://www.nagaland.net.in),
ছিক্কিম মণিপাল বিশ্ববিদ্যালয় (https://smu.edu.in),
টাটা ইনষ্টিটিউট অৱ ছ’চিয়েল ছায়েন্স (https://www.tiss.edu),
ত্ৰিপুৰা বিশ্ববিদ্যালয় (https://tripurauniv.ac.in),
নেশ্বনেল ইনষ্টিটিউট অফ ডিজাষ্টাৰ মেনেজমেণ্ট (https://nidm.gov.in),
পঞ্জাৱ বিশ্ববিদ্যালয় (https://geography.puchd.ac.in), মাদ্রাছ
বিশ্ববিদ্যালয় ( www.unom.ac.in), আদি৷ এই শিক্ষানুষ্ঠানবোৰত বিভিন্ন
পাঠ্যক্রমত নাম ভৰ্তিৰ বাবে প্রয়োজন হোৱা শিক্ষাগত অৰ্হতা শিক্ষানুষ্ঠান অনুযায়ী বিভিন্ন
হয়৷ সবিশেষ তথ্য জানিবৰ বাবে শিক্ষানুষ্ঠানবোৰৰ ৱেবছাইটত চাব পাৰে৷
শিক্ষাগত অৰ্হতা
ওপৰত ভিত্তি কৰি চৰকাৰী-বেচৰকাৰী খণ্ডৰ সংস্থাসমূহতো দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনাৰ ক্ষেত্ৰত কৰ্মসংস্থাপনৰ সুবিধা আছে৷ যেনে - শিক্ষকতা, গৱেষণা, পৰামৰ্শদাতা, নথিপত্ৰ, প্ৰশিক্ষণ
সংগঠক, ক্ষেত্ৰ প্ৰশিক্ষণ, দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা বিষয়া, জৰুৰীকালীন ব্যৱস্থাপনা বিশেষজ্ঞ,
জৰুৰীকালীন চিকিৎসা কাৰিকৰী, অগ্নিনিৰ্বাপক বাহিনী, অগ্নিনিৰ্বাপক পৰিদৰ্শক, অগ্নি
তদন্তকাৰী, বন অগ্নিনিৰ্বাপক বাহিনীৰ, নিৰাপত্তাৰক্ষী আদি৷ সম্ভাৱ্য নিয়োগৰ সুযোগ থকা কিছুমান সংস্থা হ’ল
-ভাৰত বতৰ বিজ্ঞান বিভাগ, ভাৰতীয় কৃষি গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠান (আইচিআৰ), ভাৰতীয় জনপ্ৰশাসন
প্ৰতিষ্ঠান (আই আই পি এ), ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ ৰিম’ট চেন্সিং, ইণ্ডিয়ান ৰেড ক্ৰছ
ছ’চাইটি, গৃহ পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়, ৰাষ্ট্ৰীয় দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা প্ৰতিষ্ঠান (এন
আই ডি এম), নেশ্বনেল ইনষ্টিটিউট অৱ অ’চেন টেকন’লজি, ৰাষ্ট্ৰীয় ৰিম’ট চেন্সিং কেন্দ্ৰ,
চাৰ্ক (SAARC)দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা কেন্দ্ৰ, ৰাষ্ট্ৰীয় দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা কৰ্তৃপক্ষ,
মহাকাশ প্ৰয়োগ কেন্দ্ৰ, ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায় আৰু ৰাজ্যিক এককসমূহৰ ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ উন্নয়ন
কাৰ্যসূচী (ইউএনডিপি) আদি৷
নিয়োগযোগ্যতা বৃদ্ধি
কৰিবলৈ উদ্যোগৰ পেছাদাৰীসকলৰ সৈতে নেটৱৰ্কিং, প্ৰাসংগিক প্ৰমাণপত্ৰ লাভ কৰা, কৰ্মশালা
আৰু আলোচনা চক্ৰত অংশগ্ৰহণ কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয়৷ এই কাৰ্য্যকলাপসমূহত অংশগ্ৰহণ কৰিলে
নৱাগতসকলক দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনাৰ শেহতীয়া ধাৰা, প্ৰযুক্তি, আৰু উত্তম পদ্ধতিসমূহৰ বিষয়ে
আপডেট হৈ থাকিবলৈ সহায় কৰিব, যাৰ ফলত এই ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ চাকৰিৰ সম্ভাৱনা উন্নত
হ’ব৷
ড০ বুলজিৎ
বুঢ়াগোহাঁই
কেৰিয়াৰ পৰামৰ্শদাতা তথা
মুৰব্বী, যান্ত্রিক
অভিযান্ত্রিক বিভাগ, অসম ডন বস্ক’ বিশ্ববিদ্যালয়
ফোন: ৯৪৩৫১৮৮৬৩০
ই-মেইল:
buljit@gmail.com
www.buljit.com
বি.দ্র. কেৰিয়াৰ বিষয়ৰ বিভিন্ন কথা কোনো আগ্ৰহী শিক্ষাৰ্থীয়ে জানিব বিচাৰে ,তেন্তে প্ৰত্যেক শনিবাৰে বিয়লি ৬-৯ বজাৰ ভিতৰত ফোন(৯৪৩৫১৮৮৬৩০)ত যোগাযোগ কৰিব পাৰে ৷
