অন্যযুগ/


মহাকবি কালিদাসৰ ৰঘুবংশ

অনুবাদ - কৌস্তুভমণি শইকীয়া দত্ত


(যোৱা সংখ্যাৰ পিছৰ পৰা)

প্ৰথম অধ্যায়

৩৬)

শ্ৰুতিমধুৰ আৰু গম্ভীৰ শব্দযুক্ত একেখনি ৰথত

গমন কৰিলে দুয়ো আশ্ৰমলৈ বুলি

দেখি এনে লাগে যেন বাৰিষাৰ মেঘমালাত 

ঐৰাৱত আৰু বিজুলী ।


স্নিগ্ধগম্ভীৰনির্ঘোষমেকং স্যন্দনমাশ্রিতৌ |

প্রাবৃষেণ্যং পয়োবাহং বিদ্যুদৈৰাবতাবিব || ১-৩৬||


৩৭)

আশংকাত আশ্ৰমৰ শান্তিভংগ হোৱাৰ 

নিছিল নিজ পৰিচাৰক নিচেই তাকৰ ।

পিছে তেজস্বী গুণত লাগিছিল এনে যেন

আগবাঢ়িছে সৈন্যদলেৰে পূৰ্ণ পৰিৱেষ্টিত ৰাজন ।


মা ভূদাশ্রমপীডেতি পৰিমেয়পুৰস্সৰৌ |

অনুভাববিশেষাত্তু সেনাপৰিবৃতাবিব || ১-৩৭||


৩৮)

যাত্ৰাপথত মৃদু মৃদু সমীৰণে 

সুৱাস বৈ আনিছিল শালবনৰ

বতাহত ভাহি আহিছিল ফুলৰ ৰেণু

সুখস্পৰ্শৰে সেৱা কৰিছিল ৰাজদম্পতিৰ ।


সেব্যমানৌ সুখস্পর্শৈঃ শালনির্যাসগন্ধিভিঃ |

পুষ্পৰেণূৎকিৰৈর্বাতৈৰাধূতবনৰাজিভিঃ || ১-৩৮||


৩৯)

ৰথৰ চকাৰ মেঘধ্বনি যেন গম্ভীৰ শব্দ শুনি

ময়ূৰৰ জাকে কৰিছিল 

মনোহৰ কোমল আৰু তীব্ৰ ধ্বনি 

ময়ূৰৰ গীত যেন ষড়জ স্বৰ সংবাদিনী ।


মনোভিৰামাঃ শৃণ্বন্তৌ ৰথনেমিস্বনোন্মুখৈঃ |

ষড্জসংবাদিনীঃ কেকা দ্বিধা ভিন্নাঃ শিখণ্ডিভিঃ || ১-৩৯||


৪০)

পথৰ কাষত থমকি ৰৈ হৰিণে চায় ৰথলৈ

হৰিণৰ চাৱনিৰে কিযে সাদৃশ্য় দুয়োৰে চকুৰ

মুগ্ধ হৈ চায় ৰাজনে দেখি মৃগনয়না ৰাণীলৈ

ৰাণীয়েও চাই ৰয় ৰজাৰ মৃগনয়নলৈ ।


পৰস্পৰাক্ষিসাদৃশ্যমদূৰোজ্ঝিতবর্ত্মসু |

মৃগদ্বন্দ্বেষু পশ্যন্তৌ স্যন্দনাবদ্ধদৃষ্টিষু || ১-৪০||


৪১)

অনেক ঠাইত দুয়ো মূৰ তুলি চায় আকাশলৈ

শুনি বগলীৰ কলৰৱ

শাৰী পাতি আকাশত সাজিছে যেন

স্তম্ভহীন তোৰণমালা ৰজা-ৰাণীক আদৰিবলৈ ।


শ্রেণীবন্ধাদ্বিতন্বদ্ভিৰস্তম্ভাং তোৰণস্রজম্ |

সাৰসৈঃ কলনির্হ্রাদৈঃ ক্বচিদুন্নমিতাননৌ || ১-৪১||


৪২)

মনোবাঞ্চাসিদ্ধিসূচক এজাক বতাহ বলিছে 

উৰুৱাই নিছে  অশ্বখুৰাই উৰুউৱা ধূলি

ধুসৰিত হোৱা নাই মহিষীৰ কেশৰাজি

আৰু মহাৰাজৰ সুশোভিত পাগুৰি ।


পবনস্যানুকূলৎবাৎপ্রার্থনাসিদ্ধিশংসিনঃ |

ৰজোভিস্তুৰগোৎকীর্ণৈৰস্পৃষ্টালকবেষ্টনৌ || ১-৪২||


৪৩)

সৰোবৰৰ সুশীতল তৰংগ স্পৰ্শ কৰি অহা 

মলয়াছাটি পদুমৰ সুৱাস সনা 

দুয়োকে যেন মনত পেলাই দিছে

পৰস্পৰৰ সুৱাসিত নিশ্বাসৰ কথা । 


সৰসীষ্বৰবিন্দানাং বীচিবিক্ষোভশীতলম্ |

আমোদমুপজিঘ্রন্তৌ স্বনিঃশ্বাসানুকাৰিণম্ || ১-৪৩||


৪৪)

অতিক্ৰম কৰিছিল কাঠৰ বলিদণ্ডৰে চিহ্নিত 

নিজে দান কৰা গাঁওবোৰ।

সবাতেই অৰ্ঘদানৰ পিছত গ্ৰহণ কৰিলে 

যাজকৰ আশীৰ্বাদ অব্যৰ্থ ।


গ্রামেষ্বাত্মবিসৃষ্টেষু যূপচিহ্নেষু যজ্বনাম্ |

অমোঘাঃ প্রতিগৃহ্ণন্তাবর্ঘ্যানুপদমাশিষঃ || ১-৪৪||


৪৫)

সতেজ লৱণু উপহাৰ লৈ 

পথত সমবেত গোপবৃন্দ বৰ্ষীয়ান ।

আনন্দিত ৰজা-ৰাণীয়ে সোধে সিহঁতক

বনৰীয়া গছ-বিৰিখৰ নাম ।


হৈয়ঙ্গবীনমাদায় ঘোষবৃদ্ধানুপস্থিতান্ |

নামধেয়ানি পৃচ্ছন্তৌ বন্যানাং মার্গশাখিনাম্ || ১-৪৫|


৪৬)

ৰাজ-দম্পতীৰ সুবেশ কিযে নিৰ্মল পবিত্ৰ

যেন বসন্তৰ প্ৰাৰম্ভত কুঁৱলীবিহীন আকাশত 

চন্দ্ৰসহ চিত্ৰা নক্ষত্ৰ ।


কাপ্যভিখ্যা তয়োৰাসীদ্ব্রজতোঃ শুদ্ধবেষয়োঃ |

হিমনির্মুক্তয়োর্যোগে চিত্রাচন্দ্রমসোৰিব || ১-৪৬||


৪৭)

বুধৰ দৰে উজ্জ্বল সুদৰ্শন ভূপতি দিলীপে 

আশ্চৰ্যকৰ সুন্দৰ ইটো সিটো 

সুদক্ষিণাক দেখুৱাই গৈ থাকোঁতে

কেতিয়া অতিক্ৰম কৰিলে পথ নাপালে গমকে ।


তত্তদ্ভূমিপতিঃ পত্ন্যৈ দর্শয়ন্প্রিয়দর্শনঃ |

অপি লঙ্ঘিতমধ্বানং বুবুধে ন বুধোপমঃ || ১-৪৭||


৪৮)

মহিষীৰ সতে অতুলনীয় যশস্বী ৰাজন

সন্ধিয়া পালেগৈ সংযমী মহৰ্ষি বশিষ্ঠৰ আশ্ৰম ।

দীঘল বাট বাটকুৰি বাই ভাগৰুৱা সকলো বাহন ।


স দুষ্প্রাপয়শাঃ প্রাপদাশ্রমং শ্রান্তবাহনঃ |

সায়ং সংযমিনস্তস্য মহর্ষের্মহিষীসখঃ || ১-৪৮||

অন্যযুগৰ প্ৰকাশিত সংখ্যাসমূহ